Chessity logo Player

Gratis e-book: Schaken en executieve vaardigheden ontwikkelen

Lees alles over schaken en executieve functies in ons gratis e-book.

Ja, ik wil het e-book!

Hoe schaken de executieve functies traint

JacquelineW01 december 2020|Leestijd 6 min.

Een leuke en efficiënte manier om executieve functies te verbeteren is schaken. De meeste kinderen doen het graag en ze hebben niet eens door dat ze iets aan het leren zijn. Natuurlijk doen spellen vrijwel altijd een beroep op een of meer executieve vaardigheden, maar schaken biedt een uniek totaalpakket.

Een van de meeste gegeven tips om executieve functies te trainen is het spelen van spelletjes. Ideaal natuurlijk, want kinderen zijn over het algemeen gek op spelletjes. Omdat je bij de meeste spelletjes wel op je beurt moet wachten (inhibitie), iets van een plan moet verzinnen (planning) en met tegenslag moet omgaan (flexibiliteit), komen er vanzelf executieve functies aan bod.

Toch zijn niet alle spellen zijn even geschikt om executieve vaardigheden daadwerkelijk te versterken. Uit onderzoek van de Amerikaanse neuropsycholoog Adele Diamond weten we dat aan een aantal voorwaarden moet worden voldaan, willen executieve functies ook echt effectief worden getraind. Als dat niet zo is, vindt er weinig ‘transfer’ (oefen A en je wordt beter in B) plaats.

Voorwaarden voor het succesvol trainen van effectieve functies:

  1. Meerdere executieve functies moeten tegelijkertijd getraind worden om overdracht van leren te krijgen;
  2. De moeilijkheidsgraad moet steeds aangepast worden zodat de taak uitdagend blijft maar niet te moeilijk is;
  3. Kinderen worden alleen beter door vaak te oefenen;
  4. De manier van aanbieden moet prikkelend en leerzaam zijn.

De meeste spellen voldoen (in verschillende mate) wel aan de eerste voorwaarde, maar bij de overige drie wordt het lastig.

Op het schaakspel zijn ze echter allemaal volledig van toepassing. Na lezing van dit artikel weet je precies hoe dat zit.

Alle executieve functies werken samen bij schaken

  • Op je beurt wachten ➝ Responsinhibitie
  • Niet zo maar een zet doen, maar eerst goed kijken en nadenken Reactie-inhibitie, emotie-regulatie
  • Posities van schaakstukken onthouden en zetten in je hoofd ‘uittesten’ ➝ Werkgeheugen
  • Plannetjes bedenken en vooruitdenken ➝ Planning
  • Je strategie aanpassen als de tegenstander je dwarsboomt ➝ Flexibiliteit, emotie-regulatie
  • Rustig blijven als je een stuk verliest ➝ Emotie-regulatie
  • Een stuk opofferen om de partij te winnen ➝ Prioritering, doelgericht gedrag
  • Wisselen van perspectief tussen de verschillende schaakstukken van de speler zelf en je verplaatsten in de tegenstander ➝ Flexibiliteit
  • De hele partij geconcentreerd blijven (ook wanneer de tegenstander aan zet is!) ➝ Volgehouden aandacht
  • Rekening houden met de speeltijd (bij gebruik van een schaakklok) ➝ Timemanagement
  • Analyse tijd ➝ Metacognitie
  • De partij uitspelen tot het einde ➝ Doelgericht doorzettingsvermogen

      Klik hier om de infographic hierboven te downloaden als poster

      Bij schaken loopt de moeilijkheidsgraad gestaag op

      Als je spelletjes wil gebruiken om de executieve functies van een kind te versterken, heb je een zeer goed gevulde spelletjeskast en meer specialistische kennis nodig dan de gemiddelde ouder of zelfs leerkracht heeft. Het is namelijk belangrijk dat de complexiteit van de spelletjes geleidelijk wordt opgevoerd (terwijl nog steeds zo veel mogelijk verschillende executieve functies tegelijkertijd aan bod komen).

      Je moet dus precies weten welk spelletje wat te bieden heeft (qua complexiteit en qua soorten executieve vaardigheden) en er moet een gestaag oplopende lijn inzitten. In het boekje Executieve functies, een handreiking heeft SLO, het nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, op een rijtje gezet welke spelletjes geschikt zijn voor welke fase in de ontwikkeling van een basisschoolkind. Het overzicht telt maar liefst 64 verschillende spellen. Het Center on the Developing Child van Harvard University komt zelfs met een doorlopende spellenleerlijn van ruim meer dan 100 spelletjes, waarmee kinderen geleidelijk hun executieve vaardigheden kunnen uitbouwen.

      Warme en koude executieve functies

      Dan is schaken een heel wat makkelijker te gebruiken middel om executieve functies te trainen. Bij schaken gebruik je zowel warme (emotioneel geladen) en koude (puur cognitieve) executieve functies. Naarmate kinderen meer leren over schaken, evolueren taken die in het begin warme executieve functies vereisten in taken waarvoor je koude executieve vaardigheden nodig hebt. En tegelijkertijd komen er nieuwe aspecten bij die de warme executieve functies weer op een hoger niveau aanspreken.

      Hoe beter kinderen leren schaken, hoe meer nieuwe mogelijkheden er ontstaan om hun executieve functies uit te breiden en verder te versterken. Als kinderen met schaken hun eigen individuele ontwikkeling kunnen volgen en in hun eigen tempo leren, gebeurt deze uitbreiding van executieve functies altijd op een manier die precies is afgestemd op elk kind.

      Schaken biedt een trainingstraject voor langere tijd

      Schaken biedt dus maatwerk als trainingsmiddel voor executieve functies en er is nóg een voordeel. Zwakke executieve functies versterken is niet iets wat je doet door kinderen even een paar middagjes spelletjes te laten spelen. Het ontwikkelen van executieve functies is een proces, een proces dat tijd nodig heeft.

      Anderhalf jaar lang, één uur per week

      Het psychologisch instituut van de universiteit van São Paulo doet al meer dan dertig jaar onderzoek naar het gebruik van spelletjes om kinderen met leerproblemen te helpen. Wil training van executieve functies blijvend effectief zijn, dan moeten kinderen zo’n anderhalf jaar lang een uur per week oefenen met een doorlopende spelleerlijn, zo geven deze onderzoekers aan. Dat stelt dus behoorlijke eisen aan het aanbod!

      Doordat schaken eindeloos uitdagend blijft en steeds weer anders is, heeft het alles te bieden om gedurende langere tijd effectief executieve functies mee te trainen. Langere tijd geregeld oefenen in een passend oplopende moeilijkheidsgraad is met schaken heel eenvoudig haalbaar, zowel op school als thuis.

      Schaken voor een beter brein

      Schaaksites voor kinderen zijn meestal vooral bezig om van kinderen sterke (wedstrijd)schakers te maken. Chessity doet het anders. Natuurlijk leren kinderen met Chessity supergoed schaken (en ook nog eens op een heel toffe manier), maar stiekem is schaken helemaal niet het doel. Chessity ziet schaken als middel om kinderen te helpen in hun (brein)ontwikkeling.

          Het oefenen van executieve vaardigheden gebeurt permanent en in alle onderdelen van het platform, zowel tijdens lessen als tijdens het spelen van toernooitjes. Met uitgekiende KPI’s meet Chessity op welk niveau een kind executief functioneert en welke groei kinderen doormaken in hun executief functioneren.

          Doordat het programma volledig adaptief is, krijgt elk kind oefening en uitdaging op maat om zijn of haar executieve vaardigheden te versterken. Speciaal ontwikkelde kunstmatige intelligentie monitort continu het (schaak)gedrag en past het programma daar doorlopend op aan. Zo hebben alle kinderen een gepersonaliseerd, uniek Chessity.

          Simpel gezegd komt het erop neer dat je met Chessity een verdubbelaar inzet als het gaat om executieve functes verbeteren. Bovenop de breintrainig die schaken altijd biedt, zorgt de speciale focus op breinontwikkeling voor extra opbrengsten. Terwijl kinderen lekker aan het schaken zijn en plezier hebben met puzzels, games en toernooitjes worden ze optimaal gestimuleerd in het ontwikkelen van executieve vaardigheden en andere breinfuncties.

          Bij een goed schaakplatform kan je meteen meedoen en blijft het leuk

          Lekker schaken met je vriendjes of tegen andere kinderen is superleuk én leerzaam. Bij een goede website kan een kind daarom meteen al meedoen aan toernooien en activiteiten. En zijn die toernooien en evenementen ook geschikt voor beginners. Kies dus voor een platform met een educatief toernooisysteem , zoals Chessity. Het educatief toernooisysteem van Chessity zorgt ervoor dat:

          • De wedstrijden leuk zijn en leuk blijven, zowel voor beginners als gevorderden
          • Je kind aanwijzingen en hulp krijgt tijdens het toernooi.
          • De lessen na het toernooi aangepast worden aan de behoefte van het kind op dat moment.

          Kijk ook meteen hoeveel toernooien de website aanbiedt. Bij een goede website zijn dat er veel én hoef je niet lang te wachten tot een volgende partij begint. Je wordt na het spelen meteen ingedeeld voor een nieuwe partij.


          Nieuwe schaakavonturen beleven

          Bij Chessity stappen kinderen een schaakwereld in waar ze nooit uitgekeken raken en waar altijd iets nieuws te beleven valt.  Iedere week is een live show waaraan kinderen interactief mee kunnen doen.  Kinderen zijn daar met elkaar verbonden in een ware animatiefilm. Ze zitten erin, ze doen mee en ze creëren en leren samen met schaakdocent (en CEO) Janton van Chessity. Al is het woord 'docent' hier misplaatst  aangezien hij zelf ook in een ruimteschip zit en veel meemaakt onderweg;-)

              Verbeter de executieve vaardigheden met Chessity

              Probeer gratis

              Related content

              by JacquelineW on Nov 3, 2019   3161   0
              Executieve functies en hoogbegaa
              Een IQ van 145, maar speelgoed opruimen lukt niet. Foutloos werk inleveren, maar eerst wel eindeloos treuzelen om ermee te beginnen. Of min of meer het omgekeerde: helema...
              by JacquelineW on Nov 24, 2019   381   0
              Executieve functies: lessen uit
              Hoe werken scholen achterstanden weg die kinderen door de coronalockdowns hebben opgelopen? Onder andere door in te zetten op het versterken van de executieve functies va...
              by JacquelineW on Nov 17, 2019   2843   0
              Spelletjes spelen om executieve
              Kinderen zijn gek op spelletjes. En dat is goed nieuws. Want spelletjes spelen is een geweldige manier om (letterlijk) spelenderwijs de executieve functies te trainen. De...

              Join Chessity now! Don't worry, it's free & easy.

              Login Create account

              0 Comments

              Gameviewer widget for your website

              Just copy and paste the code below on your website wherever you want the gameviewer to display.
              The gameviewer widget for websites 600px by 330px in dimensions.
              <script type="text/javascript">
              	var chessity_gameblog_id = 3302;
              </script>
              <script type="text/javascript" src="https://www.chessity.com/gameview.js"></script>