Kinderen met minder goed ontwikkelde goede executieve functies lopen op school tegen problemen en probleempjes aan. Vaak te laat komen, slordig werken, door de klas roepen, wéér die gymtas vergeten, snel afgeleid zijn, niet kunnen plannen – om maar een paar voorbeelden te noemen.

Het zijn typisch dingen die met intelligentie niet zo veel te maken hebben. Sterker nog, hoogbegaafde kinderen hebben juist bovengemiddeld vaak problemen met executief functioneren: “Het zit er wel in, maar het komt er niet uit.” Of andersom: kinderen die misschien wat minder slim zijn, maar door hun goede werkhouding en gedrag toch prima resultaten halen.

Executieve vaardigheden trainen met spelletjes spelen

Gelukkig zijn executieve functies goed te trainen. “Het is net als in de sportschool”, zegt Philip A. Fisher van het Oregon Social Learning Center (University of Oregon). “Hoe meer je traint op dit gebied, hoe beter je vaardigheden worden, want het helpt om de neuroconnecties in je brein te versterken.”

Executieve functies worden gevormd en ontwikkelen zich door zowel fysieke veranderingen in de hersenen als door levenservaringen. Kinderen doen die ervaringen op in relatie met anderen: in hun gezin, op school, bij de sportclub of waar ze ook maar komen in de maatschappij.

Een van de meeste gegeven tips om executieve functies te trainen is het spelen van spelletjes. Ideaal natuurlijk, want kinderen zijn over het algemeen gek op spelletjes. Ongemerkt is een spelletje spelen niet alleen heel gezellig, maar ook nog eens een pittige breintraining. Alle reden om de spelletjeskast in te duiken!

Welke spelletjes zijn geschikt om executieve functies te trainen?

Een veelgestelde vraag is: met welke spelletjes kunnen kinderen executieve vaardigheden oefenen? Het antwoord is simpel: met alle spelletjes. Omdat je bij de meeste spelletjes wel op je beurt moet wachten (inhibitie), iets van een plan moet verzinnen (planning) en met tegenslag moet omgaan (flexibiliteit), komen er vanzelf executieve functies aan bod. Wel is het belangrijk dat de gekozen spellen uitdagend genoeg zijn (en blijven) en meerdere executieve functies aanspreken.

Varieer veel met verschillende (type) spelletjes en zorg dat het spel aansluit bij de de leeftijd en de ontwikkeling van het kind. Of kies voor een spel waarin zo veel mogelijk verschillende executieve functies aan bod komen en dat meegroeit met de ontwikkeling van het kind. Hiervoor is schaken bijvoorbeeld een ideale keuze. Zoals je in de sportschool een total body workout kunt doen, zo biedt schaken een total brain workout: alle executieve functies komen aan bod.

Tip

Een handig hulpmiddel om spelletjes te kiezen voor het trainen van executieve functies is het spelletjesoverzicht van het SLO, het nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling. Daarin staan maar liefst 64 verschillende spellen en wordt precies vermeld voor welke fase in de ontwikkeling van een basisschoolkind ze geschikt zijn en welke specifieke executieve functie ermee wordt getraind. Het Center on the Developing Child van Harvard University komt zelfs met een doorlopende spellenleerlijn van ruim meer dan 100 spelletjes, waarmee kinderen geleidelijk hun executieve vaardigheden kunnen uitbouwen.