Een gezonde geest in een gezond lichaam

Schaken is een denksport. Dat wil niet zeggen dat schakers zich niet lichamelijk inspannen. Ook voor schaken is het hebben van een goede conditie belangrijk. Een schaakpartij kan lang duren. Niemand wil na urenlang spelen een gewonnen stelling bereiken, maar dan vervolgens te weinig energie over hebben om de partij af te maken.

Schakers moeten bewegen

Wanneer een (top)schaker zich voorbereidt op een toernooi, oefent hij/zij niet alleen achter het schaakbord. Ook het hebben van voldoende lichaamsbeweging is een essentieel onderdeel van de voorbereiding. Een mooi voorbeeld is wereldkampioen Magnus Carlsen. Het is bekend dat hij een fervent sportliefhebber is. Hij is ervan overtuigd dat hoe fitter het lichaam is, des te scherper de geest is. Aangezien hij de beste schaker van de wereld is, kunnen we moeilijk zeggen dat hij ongelijk heeft!

Sporten tussen de partijen door kan ontspannend zijn.

Tijdens een toernooi zit je vaak vele dagen urenlang geconcentreerd achter je bord. Zo nu en dan tussen de ronden door sporten, kan dan alleen voor de afwisseling al prettig zijn. Het sporten hoeft in dit geval niet eens het doel te hebben om je conditie op peil te houden, maar kan ook puur ter ontspanning zijn. Toernooiorganisaties springen hier inmiddels maar al te graag op in. Wie bijvoorbeeld het Tata Steel Chess Tournament goed gevolgd heeft, heeft kunnen zien dat er op de rustdag een voetbalmatch (en ook schaakactiviteiten waar Chessity bij aanwezig was) werd georganiseerd tussen de topschakers en de profvoetballers van eerstedivisieclub Telstar (de teams waren overigens gemengd, anders was het niet helemaal eerlijk!). Zie hieronder de beelden:

Ook voormalig profvoetballer Edgar Davids was aanwezig op deze dag. Als cursist Coach Betaald Voetbal had de oud-international ’s ochtends de selectie van Telstar een training gegeven. Dat was echter niet de enige reden dat Davids er was. Hij is namelijk ook een groot fan van de schaaksport! Geregeld is hij gesignaleerd als toeschouwer tijdens schaaktoernooien, maar op deze dag kwamen beide ‘werelden’ mooi samen! En een buitenkans om Magnus Carlsen om een selfie samen te vragen!

Schaken en voetbal lijken in eerste instantie weinig met elkaar gemeen te hebben, maar als je er langer over nadenkt, zijn er zeker overeenkomsten te vinden in beide disciplines. In een interview in Voetbal International zegt Davids: “Je moet bij zowel schaken als voetballen snel denken. Bij schaken probeer je bepaalde patronen van de tegenstander te ontdekken. Dat is bij voetbal ook zo. Beide sporten draaien om denken en intuïtie. Omdat je zoveel traint, kan je onderbewustzijn het soms overnemen. En bij zowel voetbal als schaken kan een fout je de kop kosten.”

Schaaktactiek op het voetbalveld

Niet alleen voetbalicoon Edgar Davids heeft de schaaksport omarmt. Oud-voetballer en inmiddels één van de beste voetbaltrainers van de wereld Josep ‘Pep’ Guardiola gebruikt het schaken zelfs om nieuwe strategieën en tactieken te formuleren in zijn trainingsmethoden voor voetballers!

Een opmerkelijk detail is trouwens dat Guardiola een groot fan is van Magnus Carlsen. Wat daar zo bijzonder aan is? Guardiola heeft als voetballer en trainer van FC Barcelona alle prijzen gewonnen die er te winnen vielen. En laat Carlsen nu net fan zijn van de grootste aartsrivaal van FC Barcelona, nameljk van Real Madrid! Toen Magnus Carlsen de wereldtitel veroverde, werd hij door zijn lievelingsclub Real Madrid gevraagd om de aftrap te verrichten. Dat zag er zo uit:

Wil je trouwens meer weten over waarom Guardiola zo veel van schaken houdt? Lees dan dit Engelstalige artikel. Misschien willen je ouders je wel helpen met vertalen of kan het programma Google Translate je helpen.

Topvoetballer en topschaker 

Dat Magnus Carlsen een groot voetbalfan is, heeft hij trouwens niet van een vreemde. Zijn oud-trainer is namelijk Simen Agdestein. Agdestein was jarenlang de beste schaker van Noorwegen (totdat zijn eigen leerling beter werd dan hij!), maar daarnaast kwam hij meerdere malen uit voor het nationale voetbalteam. Zei ik eerder in deze blog dat schaken en voetbal weinig met elkaar gemeen leken te hebben?

Natuurlijk zitten er niet alleen onder (bekende) voetballers gepassioneerde schakers. Ook in andere sporten kunnen we schaakliefhebbers vinden. Nu we het over coaches/trainers hebben, is het aardig om de link met de tennissport te maken. Tot voor kort was Boris Becker de coach van voormalig nummer één van de wereld Novak Djokovic. Net als Guardiola, was ook Becker als speler zeer succesvol in zijn tak van sport. In 1991 bereikte ‘Boem Boem Boris’ de eerste plaats op de wereldranglijst.

Schaken is de perfecte manier om de geest voor te bereiden op de stress en spanning die een tenniswedstrijd met zich meebrengt.

Hoe Becker zo ver kwam?  Natuurlijk door veel te oefenen en talent te hebben, maar ook dankzij zijn passie voor het schaken! In een interview met Eurosport vijf jaar geleden zegt Becker hier het volgende over: “In zowel schaken en tennis is het bepalen van een strategie erg belangrijk. In een één-op-één situatie is het heel belangrijk om de tegenstander altijd een stap voor te blijven. Vroeger bereidde ik me op mijn tenniswedstrijden voor door vóór het begin van een wedstrijd een partij te schaken. Mijn geest werd hierdoor geprikkeld en ik kwam op geestelijk scherp te staan voordat ik de tennisbaan betrad. Schaken was een mentale warming-up. Mentale energie is enorm belangrijk om succes te hebben in het tennis. En schaken is de perfecte manier om de geest voor te bereiden op de stress en spanning die een wedstrijd met zich meebrengt."

Het zal je niet verbazen dat Becker zijn ideeën over het schaken als coach overbracht op Djokovic. Zie hier hoe de voorbereiding op een tenniswedstrijd eruitzag (foto van Twitter):

Becker was natuurlijk vooral tennisser, maar toch heeft hij het twee keer mogen opnemen tegen de beste schakers van de wereld. In een simultaanpartij tegen Kasparov (in een simultaan neemt een schaker het op tegen meer dan één speler tegelijk. In dit geval speelde Kasparov dus tegen Becker, maar ook tegen andere schakers) hield hij het 18 zetten vol:

Becker, Boris - Kasparov, Garry 

Wit heeft net met zijn toren de dame aangevallen. Het ligt voor de hand om de dame weg te halen, maar dat hoeft natuurlijk niet! Als je goed kijkt, zie je dat de witte koning geen kant op kan. De eigen stukken staan behoorlijk in de weg en daarbij pakt de zwarte dame de enige vluchtvelden af. Zie jij hoe zwart hiervan kan profiteren? Kijk eerst zelf en scroll daarna naar beneden voor het antwoord.

Inderdaad, de loper geeft schaak. De enige manier om nu het schaak op te heffen is door de toren tussen te plaatsen. Zwart sloeg de toren met de dame (de dame wordt gedekt door de loper!), waarna de witte koning een veld schuin omhoog ging:

En bij het zien van deze stelling gaf Becker ook gelijk op. Zie jij waarom Becker de zet van Kasparov niet meer afwachtte? Het antwoord mag je onderaan in deze blog geven.

In 2011 werd het Becker gegund om het in een ‘klassieke’ partij tegen een schaakgrootheid op te nemen. De grootheid was Nigel Short die in 1993 de tweestrijd om het wereldkampioenschap verloor van Kasparov. Na 16 zetten stond het zo:

Becker, Boris - Short, Nigel 

Zwart is aan zet en staat er erg goed voor. Wat is hier de beste zet? De oplossing mag je weer onderaan in deze blog zetten.

Hockey en schaken

Denksport en fysieke sport gaan soms hand in hand. Een uniek experiment vond plaats tijdens het WK-Hockey in 2014 dat gehouden werd in Den Haag. Tijdens zo’n groot evenement worden er vaak een hoop nevenactiviteiten georganiseerd. Dan denk je niet direct aan schaakactiviteiten, maar jawel hoor, het WK Hockey stond ook twee weken lang in het teken van het schaken! Op het terrein waren overal schaakborden opgesteld, zodat bezoekers een partijtje tegen elkaar konden spelen. Daarnaast waren er ook elke dag schaaktrainers aanwezig om kinderen (maar ook volwassenen) de regels van het spel bij te brengen.

Waarom schaken op een WK-Hockey? Toenmalig directeur van de KNHB en fervent schaakliefhebber Johan Wakkie was benieuwd naar wat hockey en schaken voor elkaar kunnen betekenen. Tijdens het seminar 'Schaken als preventiesport' dat op 1 juni plaatsvond, vroeg hij zich het volgende af: "Kunnen we het bewegen van de hockeysport combineren met het denken van de schaaksport? Wat gaat er gebeuren als schakers hockeycoaches worden, coachen heeft tenslotte, net als schaken, te maken met het uitdenken en -zetten van patronen. De combinatie van zowel sporten als denken is ideaal."

Denksport en beweegsport versterken elkaar

Denksport en beweegsport hoeven elkaar helemaal niet uit te sluiten. Sterker nog, door allebei de vormen te beoefenen, kun je er mogelijk zelfs op zowel fysiek als mentaal gebied nog beter van worden. Dit komt omdat de processen die nodig zijn bij bewegen en denken invloed op elkaar hebben. Neuropsycholoog Erik Scherder heeft hier heel interessant theorieën over en wil uitzoeken of denksport en fysieke sport elkaar daadwerkelijk kunnen versterken (zie de blog Waarom schakers moeten voetballen en voetballers moeten schaken voor meer informatie).

Of denken en bewegen elkaar nu kunnen versterken of niet, eigenlijk weten we allemaal wel dat het goed is om zowel je brein als je lichaam te blijven trainen. Het is ook niet voor niets dat de Romeinse dichter Decimus Junius Juvenalis het al in de 2^e eeuw na Christus had over Mens Sana in corpore sano, ofwel een gezonde geest in een gezond lichaam. Bij Magnus Carlsen is deze boodschap in ieder geval aangekomen!