Chessity logo Player

Help je kind zich beter te concentreren (door te schaken!)

JacquelineW1 september 2020|Leestijd 8 min.

Veel kinderen hebben moeite met zich concentreren en zijn snel afgeleid. Er is ook zo veel dat om aandacht vraagt. Kletsende klasgenoten, een appje dat binnenkomt tijdens het huiswerk maken, de bomen die voor het raam van het lokaal heen en weer zwiepen in de wind, of de inhoud van je broodtrommel – wat zou er vandaag inzitten?


In het kort

  • Bij kinderen is het concentratievermogen nog volop in ontwikkeling
  • Snel afgeleid zijn, komt niet doordat een kind niet wil of minder intelligent is
  • Als moeite met concentreren problemen oplevert, is het goed om je kind hier thuis mee te laten oefenen
  • Schaken is een effectieve en leuke manier om spelenderwijs beter te leren concentreren 

Je goed kunnen concentreren en de aandacht vasthouden zijn belangrijk. Het zorgt dat je dingen af krijgt en informatie tot je neemt. Maar gefocust blijven is moeilijk, zelfs voor volwassenen.

Zeg ’ns eerlijk: hoe vaak heb jij vandaag al door je Instagram gescrold, het nieuws gecheckt en ‘eerst nog even’ een kop koffie gehaald? Terwijl je eigenlijk geconcentreerd met je werk bezig moest zijn en dat rapport vandaag af moet… Gemiddeld dwaalt onze geest 46,9% van de dag af naar andere zaken.

 

Concentreren is moeilijker voor jonge kinderen

Voor kinderen is concentratie nog lastiger, want het is een cognitief proces dat zich in de loop van de tijd ontwikkelt. Concentreren is iets wat je moet leren en trainen.

Gericht ergens de aandacht bij houden vraagt veel van het kinderbrein, dat nog lang niet volledig ontwikkeld is. Verschillende hersengebieden moeten samenwerken en dat vergt de aanwezigheid van sterke verbindingen in de hersenen.

Leeftijd speelt een rol: kleuters zijn nog razendsnel afgeleid en pas op 6-jarige leeftijd hebben kinderen gemiddeld genomen een aandachtsboog van een minuut of tien als het gaat om taken en opdrachten. Rond een jaar of 14 lukt het om een half uur echt gefocust aan het werk te zijn (meisjes kunnen dit vaak wat beter dan jongens).

Geconcentreerd spelen kunnen kinderen veel langer volhouden: bij een vijfjarige geldt al een tijd van 90 minuten! Een kind dat thuis volledig en langdurig kan opgaan in haar Playmobil of zijn tekening, kan op school toch snel afgeleid zijn als het  rekenwerkboek voor zich ligt.

Dat verschil heeft te maken met motivatie. Als het gaat om concentratie, is er een onderscheid in ‘vrijwillige concentratie’ en ‘gedwongen concentratie.’ Als je iets doet wat je leuk vindt en waar je zelf voor kiest (vrijwillige concentratie - spel), komt de concentratie vanzelf en kun je je dieper en langer focussen. Moet je je verplicht op een bepaalde taak richten (gedwongen concentratie - taak), dan is dit een stuk moeilijker.

Als je iets doet wat je leuk vindt, komt de concentratie vanzelf en kun je je dieper en langer focussen

    Gratis e-book 'Executieve vaardigheden ontwikkelen'

    Kinderen met concentratie- en aandachtsproblemen hebben vaak moeite met de executieve functies. Deze breinfuncties zijn superbelangrijk voor succes op school (en in het leven). Wil jij weten wat executieve functies precies zijn hoe je kinderen op een leuke en effectieve manier hun executieve vaardigheden kunnen trainen? In ons gratis e-book lees je er alles over.

    Ja, ik wil het e-book!


    Problemen op school

    Het is dus niet helemaal niet gek als je kind op school of thuis af en toe moeite heeft met concentreren. Maar wat als je zoon of dochter echt nadeel ondervindt door concentratieproblemen? Als je kind op school zijn werk nooit af heeft en de leerkracht dit tijdens het 10-minutengesprek ter sprake brengt? Als je zoon of dochter niet meekrijgt wat de bedoeling is tijdens de voetbaltraining, omdat hij of zij steeds weer staat weg te dromen als de trainer de oefeningen uitlegt?  Of vaak te laat komt en dingen vergeet? Niet uit onwil, maar omdat het gewoon (nog) niet goed lukt om zich niet te laten afleiden.

    Soms liggen concentratieproblemen aan een concentratiestoornis, zoals ADD of ADHD. Maar bij de meeste kinderen die moeite hebben met focussen, is concentreren gewoon iets dat ze in hun ontwikkeling nog moeten leren.

    Leren concentreren is een vaardigheid die je kind kan (en moet) oefenen. Op school is er veel aandacht voor en wordt kinderen op allerlei manieren aangeleerd om steeds langer hun aandacht ergens bij te houden. Een zandloper of timer geeft kinderen een beeld van hoe lang ze moeten werken. De leerkracht leert kinderen te beginnen aan om taken en grote opdrachten op te delen in deeltaken. Er zijn stiltewerkplekken en in de klas wordt besproken wat je kunt doen tegen afleiding.

    Toch blijft concentreren voor veel kinderen - net als bij volwassenen… - een behoorlijk uitdaging. Leerkrachten klagen dat steeds meer kinderen zich moeilijk kunnen concentreren. Ongeveer de helft van de basisschoolleerlingen zou er moeite mee hebben.

    Wat je thuis kunt doen om je kind te helpen

    Gelukkig zijn er dingen die kunt doen om te helpen als je kind zich uit zichzelf nog niet goed genoeg kan concentreren. Begin met het uitsluiten van veelvoorkomende oorzaken van concentratieproblemen:

    1. Zorg dat je kind voldoende slaapt en een regelmatig slaapritme heeft;
    2. Suikerrijke en bewerkte voeding zijn niet bevorderlijk voor de concentratie. Zorg voor gezonde voeding, ook in de broodtrommel;
    3. Stel grenzen aan het beeldschermgebruik van je kind en stimuleer binnen die schermtijd ‘nuttige’ schermgebruik dat je kind uitdaagt en positief prikkelt;
    4. Zorg dat je kind voldoende lichaamsbeweging krijgt. Kinderen die veel sporten kunnen zich beter concentreren;
    5. Realiseer je dat zaken als een echtscheiding, verhuizing of sterfgeval, maar ook een verliefdheid of bijna-jarig-zijn het (tijdelijk) moeilijker kunnen maken voor je kind zich te concentreren.

    Uit onderzoek weten we dat problemen in de aandacht en concentratie vaak te maken hebben met problemen met het werkgeheugen. Het werkgeheugen is de plek waar informatie tijdelijk wordt opgeslagen in de hersenen. Door het werkgeheugen te trainen, wordt het groter.

    Een van de leukste manieren om de concentratie te trainen is spelletjes doen. Bij heel veel spellen speelt het vermogen om de aandacht erbij te houden een rol. Denk maar aan Memory, Dokter Bibber, of een simpel kaartspelletje als Ezelen. Ook puzzelen is goed voor de concentratie.

    Schaken om beter te leren concentreren

    Hét spel dat bewezen effectief is om beter te leren concentreren, is schaken. Tijdens het spel móet je je wel goed concentreren. Want als je niet goed oplet, zul je geen goede zetten doen, hoe slim je misschien ook bent. Spelenderwijs traint dit het brein om op te letten terwijl je met een taak bezig bent, en om je niet te laten afleiden. Vrijwillige concentratie en gedwongen concentratie gaan bij schaken hand in hand.

    'Even mijn schaakhoofd opzetten', zegt Johan als hij zich op school moet concentreren

    "Ik begin bij Johan nu echt te merken dat hij zich al een stuk beter kan concentreren dan toen we begonnen met schaken", vertelt Bram, de vader van Johan (8). "In het begin kon hij nog geen minuut stilzitten als we een potje speelden, maar dat lukt steeds beter." Sterker nog, Bram moet zelf zijn hoofd er ook beter bij gaan houden: "Johan oefent veel op Chessity en wordt steeds beter. Als ik niet oplet, slaat hij zo al mijn stukken", lacht Bram.

    Schaken maakt zo direct zichtbaar wat wel of niet concentreren voor gevolgen heeft: het levert je iets op of je raakt iets kwijt. "Dat is heel leerzaam voor Johan", vindt zijn vader. "Hij benoemt het zelf ook. 'Even mijn schaakhoofd opzetten', zegt hij nu als hij zich op school moet concentreren."

    Beter concentreren én langer concentreren

    Schaken blijkt het concentratievermogen op twee manieren te helpen, zo ontdekten wetenschappers uit Libanon. Ze gingen met een groep 11- tot 14-jarigen met ADHD vier maanden lang twee keer per week een half uur tot drie kwartier bezig met leren schaken. Na die vier maanden bleken de kinderen niet alleen béter te focussen, maar ze konden zich door het schaken ook een veel langere tijd achter elkaar concentreren. Een ander onderzoek in Spanje liet eveneens zien dat kinderen met ADHD na een aantal maanden schaken beduidend minder aandachtsproblemen hadden.

    In de hersenen gebeurt tijdens schaken van alles waardoor het brein beter kan focussen. Als je schaakt worden de zenuwcellen in het brein actiever. Ze ‘praten’ allemaal met elkaar. Die netwerken in het brein hebben weer te maken met het werkgeheugen, aandacht en het probleemoplossend vermogen.

    Hersengebieden activeren en uitschakelen

    In een uitzending van EenVandaag liet neuropsycholoog Eric Scherder zien wat er in het brein gebeurt als schakers zich concentreren. “Een aantal hersengebieden wordt extra geactiveerd: de gebieden die belangrijk zijn voor het werkgeheugen en voor ruimtelijke informatieverwerking. Maar wat nou zo spannend is bij schaken, is dat een aantal studies aangeven dat er ook hersengebieden zijn die juist minder actief zijn.” Schakers blijken dus bepaalde hersengebieden te kunnen uitschakelen zodat er heel veel energie overblijft voor die andere gebieden – een soort hyperfocus.

    Wat neuroweterschappers als Scherder aantonen met de bekende plaatjes van het brein, ervaren kinderen zelf onbewust ook. Vaak geven kinderen aan dat ze rustig worden van schaken. Je zit even helemaal in je eigen hoofd, zonder prikkels van buitenaf.

    Het Jeugdjournaal nam een kijkje op een school in Denemarken waar de leerlingen schaakles hebben gehad en elke dag een potje schaken. Dat leert hen beter op te letten en te leren. Door het schaken komen de leerlingen in een concentratie die ze daarna gebruiken bij het leren.

    Concentratievermogen is een belangrijke pijler onder school- en werksucces. Een kind dat zich kan goed concentreren, kan op school luisteren, zijn werk afkrijgen, deelnemen aan groepsactiviteiten, spelen met andere kinderen en bepaalde activiteiten op eigen houtje en met anderen doen.

    Je kunt concentratievermogen niet afdwingen, maar als ouder kun je er wel voor zorgen dat je kind tijd en ruimte krijgt om zijn aandachtsboog te verlengen. Daarmee help je je kind om een belangrijke vaardigheid te ontwikkelen waar hij of zij de rest van zijn leven profijt van heeft.

          Verbeter de concentratie met Chessity

          Probeer gratis

          Bronnen:

          William M. Bart, On the effect of chess training on scholastic achievement, Frontiers in Psychology (2014)

          Liesbeth van Beemen, Ontwikkelingspsychologie, Wolters-Noordhoff (2006)

          Badrie Mohammad Nour ElDaoua en Sara Ibrahim El-Shamieh, The Effect Of Playing Chess On The Concentration Of ADHD Students In The 2nd Cycle, Procedia - Social and Behavioral Sciences (2015)

          Hilario Blasco-Fontecilla et al., Efficacy of chess training for the treatment of ADHD: A prospective, open label study, Revista de Psiquiatría y Salud Mental (2016)

          Europees Parlement, Declaration Chess in Schools (2012)

          Scott Edwards, Sugar and the Brain. Harvard Mahoney Neuroscience Institute, Harvard University

          Fontini Gliga en Petru Iulian Flesner, Cognitive Benefits of Chess Training in Novice Children, Procedia – Social and Behavioral Science (2014)

          Machiel Karels, Concentratieproblemen – analyse en suggesties, Wij-leren.nl (2014)

          Matthew A. Killingsworth en Daniel T. Gilbert, A Wandering Mind Is an Unhappy Mind, Science (2010)

          Jolanda Niemantsverdiet, Bij concentratie moeten hersengebieden samenwerken, Gezondheidsnet.nl (2016)

          Eric Scherder, lezingen op het Tata Steel Chess Symposium 2017 en 2018

          Jacques Soonius, Psychologie in hoofdlijnen, Boom Lemma (2014)

          Related content

          by JacquelineW on Feb 28, 2019   6883   2
          Beter op school door schaken
          Schaken op school heeft een positieve invloed op de schoolprestaties van kinderen. Ze worden beter in kritisch denken en scoren hoger op 21e-eeuwse vaardigheden dan leeft...
          by JacquelineW on Mar 29, 2016   6509   3
          Schaken en het brein: wat leren
          Schaken is goed voor je. Daar is iedereen het wel over eens. Maar hoe zit dat precies? En wat gebeurt er in je brein als je aan het schaken bent? Deze en andere vragen we...
          by JacquelineW on Nov 23, 2018   5014   0
          Schaken is niet alleen voor bollebozen
          ‘Schaakles? Leuk voor de plusklas.’ Het is een hardnekkig misverstand: schaken is iets voor bollebozen; je moet slim zijn om het te kunnen leren en al helem...

          Join Chessity now! Don't worry, it's free & easy.

          Login Create account

          1 Comments

          Mathis1 15:17 - 11 Dec 2021
          hoi

          Gameviewer widget for your website

          Just copy and paste the code below on your website wherever you want the gameviewer to display.
          The gameviewer widget for websites 600px by 330px in dimensions.
          <script type="text/javascript">
          	var chessity_gameblog_id = 3232;
          </script>
          <script type="text/javascript" src="https://www.chessity.com/gameview.js"></script>