Tata Steel Chess: schaakverslag ronde 7 t/m 13

In het vorige verslag heb je kunnen lezen dat na zes ronden Wesley So aan de leiding ging in de Tata Steel Masters met 4,5 punt. Markus Ragger en Gawain Jones gingen met dat zelfde puntenaantal aan kop in de Tata Steel Challengers. Zeven ronden later blijkt dat in beide groepen bovenin niets veranderd is! So heeft het toernooi gewonnen met 9 punten uit 13 partijen, terwijl ook Ragger en Jones 9 punten verzamelden en daarmee op de gedeelde eerste plaats eindigden. Omdat Jones echter de onderlinge partij heeft weten te winnen (zie voor deze partij het vorige verslag), is Jones uitgeroepen tot winnaar van de groep en heeft daarmee promotie naar de Tata Steel Masters afgedwongen.

Tata Steel Masters

Toen Wesley So in ronde vijf de leiding overnam van Pavel Eljanov heeft hij deze positie nooit meer afgestaan. Achteraf gezien heeft ronde 7 waarschijnlijk de meeste invloed gehad op de eindstand. Eljanov had goede winstkansen tegen So, maar wist deze niet te verzilveren. Omdat ook Carlsen zijn partij tegen Giri niet wist te winnen, bleef So zijn achtervolgers een half punt voor. Carlsen miste een simpele winst:

Carlsen, Magnus - Giri, Anish 

Carlsen zette met de loper schaak en viel daarmee de koning en de toren aan, een dubbele aanval. Carlsen had deze zet al ver van tevoren in gedachten en keek op dit kritieke moment daarom niet naar andere mogelijkheden. Hij voerde de zet binnen een paar seconden uit! Had hij iets langer gekeken, dan had hij vast en zeker gezien dat hij een nog veel sterkere voortzetting had. Door met de toren de koning schaak te zetten (zie groene pijl), dwingt wit eigenlijk de zwarte koning een veld naar voren te gaan. 

Tussenplaatsen met paard of toren is iets wat zwart liever niet doet, omdat wit dan dit stuk kan slaan, waarna zwart met hetzelfde probleem zit: hoe hef ik het schaak op? Stel dat zwart de toren tussenplaatst, slaat wit met de toren de andere toren, waarna de volgende stelling ontstaat:

Wit heeft een dubbele aanval op koning en dame. Zwart kan de toren met de dame slaan, maar dan slaat de loper weer de dame. Wit heeft in dit geval een toren en twee pionnen meer!

Terug naar zet 1:

Nadat de koning een veld naar voren is gejaagd, is het tijd om de andere witte toren in de aanval te betrekken. Oplettende lezers herkennen misschien nu de techniek van het trappetjesmat, een onderwerp dat in het vorige verslag uitgebreid aan bod kwam. Had Carlsen dat verslag nu ook maar gelezen! De achtste rij wordt bewaakt door een toren, nu is het tijd om de zevende rij af te pakken van de koning met de andere toren! De toren geeft schaak:

Nu moet de koning weer een veld naar voren, waarna wit mat kan zetten. Zie jij het ook?

Heel goed! De toren op de onderste rij valt de koning aan en röntgendekt daarmee gelijk de loper. Mat!

Opvallend detail is dat Carlsen in zijn WK-match tegen Karjakin een vergelijkbaar matbeeld nog wel wist te spotten. In de beslissende partij om het wereldkampioenschap moest hij daarvoor zelfs eerst een dame offeren (zie de blog Wat je van Magnus leren kan en scroll naar de vijfde stelling).

Een heel enkele keer gebeurt het dat een wereldtopper iets ‘simpels’ overziet (zie ook de blog Blunders door wereldtoppers). Als zoiets gebeurt, is dat bijzonder, maar als in dezelfde ronde op een ander bord iets vergelijkbaars plaatsvindt, dan is dat uniek! Grootmeesters spelen vaak lange partijen en pas in het middenspel of eindspel valt een beslissing. Echter, in de partij tussen de eerder genoemde Sergey Karjakin en Levon Aronian, kreeg Karjakin een kans om een stuk te winnen, nadat er slechts 10 zetten gespeeld waren! De kinderen die aanwezig waren tijdens de commentaarsessie op het Kids Weekend, en zo de partijen van de grootmeesters live aan het volgen waren, hadden wel in de gaten hoe zij te werk moesten gaan. Maar Karjakin zag het niet! Hieronder het fragment:

Karjakin, Sergey - Aronian, Levon 

Zwart heeft de pion schuin voor zijn koning een veld naar voren gespeeld. Hierdoor staat zwarts witveldige loper ongedekt. Gelukkig voor zwart kan wit niet direct de loper slaan. Wit speelde daarom de pion voor de dame een zet naar voren. Het idee is dat als zwart de pion slaat met de pion, dat wit met de toren de loper kan slaan. De zwarte pion staat gepend! Zwart hoeft natuurlijk helemaal niet de pion te slaan en dan kan er nog van alles kan gebeuren.

Wit had op een andere wijze gebruik kunnen maken van de ongedekte loper, namelijk door een andere pion naar voren te spelen (zie de groene pijl). Wit valt een paard aan. Als het paard weggaat, zien we waarom de pionzet zo slim is:

Doordat het paard niet meer tussen de witte en de zwarte loper staat, heeft wit nu de kans om de witveldige loper aan te vallen door de pion weer een veld naar voren te zetten:

Een aftrekaanval! Niet alleen wordt de witveldige loper aangevallen, maar ook de zwartveldige loper kan op de volgende zet geslagen worden! Als zwart de pion slaat met de loper, dan slaat wit de witveldige loper:

Zwart kan ook heel slim tussendoor de witte loper slaan met het idee om pas daarna de pion met de (andere) loper te slaan. Helaas gaat deel twee van dit plan niet door. Wit pakt de loper namelijk terug met de dame en dan staat zwart schaak:

Zwart moet het schaak opheffen, waarna wit op de volgende zet de loper met de pion slaat.

In ronde 8 verloor Carlsen verrassend van de Hongaar Richard Rapport. Mogelijk spookte de gemiste kans tegen Giri nog door zijn hoofd en werkte dat door in deze partij. Rapport eindigde uiteindelijk slechts op de dertiende plaats, maar heeft wel een cruciale rol gespeeld in de toernooioverwinning van So. Tegen So verloor hij, terwijl hij gewonnen stond (zie ook het vorige verslag), maar tegen Carlsen wist hij een kansrijke stelling wel in winst om te zetten!   

So speelde veel remises, maar bleef daarmee wel ongedeeld aan kop staan. In ronde 10 wist hij eindelijk weer eens te winnen en zette daarmee  concurrentie op één punt achterstand. Hieronder het slot van zijn partij tegen de Pool Radek Wojtaszek:

So, Wesley - Wojtaszek, Radoslaw 

De loper valt het paard aan, maar So trekt zich hier niets van aan. Sterker nog, met zijn volgende zet valt hij deze loper met de toren aan, waarmee hij zwart eigenlijk wil dwingen om het paard te slaan:

Omdat wits vrijpion op de zevende rij bijna is gepromoveerd, is het belangrijker dat deze pion de overkant bereikt, dan dat het paard verloren gaat. Slaat zwart het paard, dan komt de toren de witte pion te hulp:

De zwarte toren mag de witte pion niet pakken, omdat zwart zichzelf dan schaak zet. De toren is gepend! Als de toren de witte toren slaat, dan slaat wit de toren terug met de pion en haalt daarmee gelijk een dame! Omdat de zwarte toren ook niet gedekt kan worden, betekent het dus dat wit de zwarte toren gaat winnen!

In de partij koos Wojtaszek er daarom voor om de loper terug te trekken en tegelijk het veld van de witte toren op de onderste rij te röntgendekken. 

Maar verrassing, So speelde zijn toren alsnog naar de onderste rij:

De toren staat een keer gedekt en twee keer aangevallen. Zwart sloeg de toren en daarna de pion. Een punt winst en ook nog eens een belangrijke vrijpion van het bord gemept! Heeft So zich vergist?

Nee hoor, dit hoorde allemaal bij het plan! Wit heeft namelijk nog een vrijpion waaruit hij voordeel kan halen. So speelde deze pion naar voren, waarna zwart het opgaf. Een zet later komt het paard te hulp (zie de groene pijl) en moet zwart de loper opgeven voor de pion. Wit staat dan een paard voor en dat is op dit nievau meer dan genoeg om de partij te winnen!

In de elfde ronde werd de spanning weer teruggebracht in het toernooi. De 17-jarige Chinees Wei Yi, bezig aan een flinke inhaalrace, won zijn partij en was daarmee slechts een half punt verwijderd van So. In ronde 12 stond het onderlinge duel op het programma. De partij eindigde in remise, waardoor So de laatste ronde inging met half punt voorsprong op Wei Yi, Carlsen (teruggevochten in het toernooi) en Aronian (in de tweede helft van het toernooi veel punten gescoord).

Vier spelers konden het toernooi dus nog winnen, maar omdat So de laatste ronde Ian Nepomniachtchi wist te verslaan , was het duidelijk dat hij niet meer ingehaald kon worden! Wei Yi en Aronian verloren zelfs hun partij, terwijl Carlsen remise speelde tegen Karjakin. So werd daarmee winnaar met één punt meer dan nummer twee Carlsen.

Hieronder de eindstand:

Door dit resultaat mag So zich op de volgende ranglijst de nummer drie van de wereld noemen en is hij op het moment zelfs virtueel de nummer 2 van de wereld! De Amerikaan is het afgelopen half jaar aan een indrukwekkende reeks bezig. Hij won toptoernooien in Saint Louis en Londen en veroverde Olympisch goud in Baku met Amerika (en tevens een gouden medaille voor de beste score aan het derde (!) bord). Hij is nu 56 partijen op rij ongeslagen. In het volgende filmpje (Engels) kijkt hij terug op zijn toernooioverwinning in Wijk aan Zee:

Tata Steel Challengers

Tot en met ronde 8 bleven Ragger en Jones gezamenlijk aan kop gaan, maar vanaf ronde 9 zorgde de 16-jarige Amerikaan Jeffery Xiong voor opschudding. In de eerste ronde had hij van Ragger verloren (zie de partij in het vorige verslag), maar daarna had het wonderkind zich geleidelijk aan naar de hoogste plaatsen weten te spelen. Sterker nog, in ronde 9 verraste hij Jones en kwam daarmee slechts op een half punt achterstand te staan op Ragger en Smirin (een Israëliër die tot dan toe bijna het gehele toernooi een half punt achter Jones en Ragger had gestaan). Hieronder enkele interessante momenten van de partij:

Xiong, Jeffery - Jones, Gawain  

Zwart staat er bijzonder slecht voor. Een dame en een pion achter en ook nog een koning die geen kant op kan! Hé, wacht eens even! Als zwart nu de toren weet kwijt te raken, staat zwart pat! Helaas voor Jones is er geen goede manier om de toren op een goede manier te offeren. Dat had Jones natuurlijk al wel gezien en daarom besluit hij zich sportief mat te laten zetten door middel van een geintje. Hij slaat met de toren de witte pion eraf,

waarna Xiong met de dame de toren pakte. Schaakmat! Merk op dat het niet verstandig geweest zou zijn om de toren met de pion te slaan, want dan is het toch nog pat:

Oeps!

Pat als wapen gebruiken is een belangrijke verdedigingsmethode die je in een slechte stand toch nog een half punt kan bezorgen. Aan het einde van het paardlevel wordt aandacht besteed aan dit onderwerp. Jones probeerde deze methode te gebruiken, maar het lukte hem niet om deze goed toe te passen. Hij had hier echter eerder in de partij wel een goede kans voor:

Xiong, Jeffery - Jones, Gawain 

Ook als je je koning nog kan bewegen, kun je pat als wapen gebruiken (zie les pat als wapen II in paardenlevel). Dat is best lastig om te zien, ook voor grootmeesters! Zwart had hier de mogelijkheid om met de toren een stap opzij te gaan:

Als wit de toren pakt, is het pat. Maar als wit de toren weghaalt, kan zwart een belangrijke pion pakken! In de partij ging zwart kansloos ten onder, zoals je in het vorige fragment hebt kunnen zien.

In ronde 10 won Xiong weer en ging daarmee gedeeld aan de leiding met Ragger en Smirin. In ronde 11 won Xiong nog eens en ditmaal tegen medekoploper Smirin. Omdat Ragger niet verder kwam dan remise in deze ronde, ging Xiong dus alleen aan de leiding! Jones won wel en klom daarmee naar de gedeeld tweede plaats. Hieronder zijn overwinning:

Jones, Gawain - Dobrov, Vladimir 

Jones offert zijn toren door de loper te slaan. 

Het idee is om de koning naar voren te lokken,

waarna wit een dubbele aanval heeft op koning en dame. Een paardvork!

Een ander belangrijk punt is dat zwart het paard niet goed kan slaan met de toren, omdat de toren gepend staat. Wit zet zwart mat door met de dame de groene pijl (zie stelling 2 van deze partij) te volgen.

Mat van dichtbij!

Dobrov sloeg geen van de witte stukken, maar viel met zijn toren in de hoek het paard nog een keer aan. Wit zette schaak met de toren, de koning ging weg en de volgende stelling is bereikt:

Weer gebruikt wit hetzelfde trucje als een paar zetten geleden. Wit offert zijn toren deze keer door een pion met schaak te slaan: 

Slaat zwart de toren dan heeft wit weer een paardvork (zie de groene pijl van het paard). Zwart ging daarom maar naar de hoek met zijn koning, waarna wit de toren terugtrok met aanval op de dame:

Niet alleen moet zwart oppassen voor zijn dame, maar wit dreigt ook mat (zie de groene pijl van het paard). Een dubbele aanval op een stuk en matveld! Zwart gaf het op. 

Een stunt leek in de maak, maar in ronde 12 verloor Xiong. Jones en Ragger wisten wel te winnen en kwamen daardoor weer op de gedeeld eerste plaats te staan. In de slotronde speelden beide heren remise, waarbij Jones tot het uiterste moest gaan om dit resultaat te bereiken. Smirin en Xiong hadden nog op gelijke hoogte kunnen komen als zij hun laatste partijen gewonnen zouden hebben, maar Smirin verloor en Xiong speelde remise.

De eindstand zag er hierdoor als volgt uit:

Prachtig toernooi 

In beide groepen was het dus tot de laatste ronde heel spannend wie er kampioen zou worden. Een droomscenario voor de toernooiorganisatie, maar natuurlijk ook voor de toeschouwers! Het is een prachtig toernooi geweest waarbij zeker ook niet de vele nevenactiviteiten vergeten moeten worden. Dit jaar was er onder meer veel aandacht voor de jeugd, waarbij Chessity als partner van het toernooi een belangrijke plek innam. Een goede zaak, want de jeugd is heel belangrijk voor de toekomst van het schaken.

Volgend jaar vindt de 80^e editie plaats. Reserveer de maand januari in 2018 maar vast voor een hoop leuke schaakactiviteiten, want deze jubileumeditie belooft wederom een bijzondere te gaan worden! Kun je zolang niet wachten, dan kun je dankzij de vele filmpjes die de organisatie heeft gemaakt altijd het ‘Tatagevoel’ in je blijven oproepen.

Een stimulans om er volgend jaar weer bij te zijn!