Wat je van Magnus leren kan

De afgelopen drie weken (11-30 november) stonden in het teken van het wereldkampioenschap schaken. In de blog wereldberoemd door schaken, kondigde ik al aan dat Magnus Carlsen zijn wereldtitel moest zien te verdedigen tegen de Rus Sergey Karjakin. Een spannende strijd werd verwacht tussen deze wereldtoppers, maar dat het zo spannend zou worden…

Voordat ik je bijpraat over de match, eerst een stukje geschiedenis. De Noor Magnus Carlsen mag zich sinds drie jaar wereldkampioen schaken noemen. In 2013 versloeg hij de toenmalige wereldkampioen Viswanathan Anand. Na het veroveren van de wereldtitel is schaken enorm populair geworden in zijn geboorteland. Bijna alle Noren hebben een schaakbord en -stukken gekocht en schaaktoernooien waar Carlsen aan deelneemt, worden altijd uitgezonden op de nationale televisie. Maar dat is niet alles! In 2014 verscheen er zelfs een speciale editie van de Noorse Donald Duck, waarin Carlsen de hoofdrol opeist.

November 2014 (© Disney)

In dat jaar moest Carlsen namelijk zijn wereldtitel verdedigen tegen Anand (ja, weer hij!) en dat was voor het weekblad aanleiding om uitgebreid aandacht te besteden aan de schaaksport.

Carlsen won de match (ja, weer!) en bleef daardoor voor in ieder geval twee jaar wereldkampioen. De afgelopen maand werd dus de derde WK-match voor Carlsen. En jawel, ook nu pakte de Noorse Donald Duck groot uit met vele schaakverhalen! In Noorwegen zijn de lezers van de Donald Duck dus inmiddels heel sterke schakers geworden. Het wordt tijd dat het Nederlandse weekblad ook aandacht gaat besteden aan het schaken!

November 2016 (© Disney)

Sergey Karjakin komt uit het zelfde geboortejaar (1990) als Carlsen. Op 12-jarige leeftijd werd hij grootmeester (een titel die aangeeft dat je een heel sterke schaker bent). Dat was een nieuw record: hij was de jongste grootmeester ooit. En dat record staat nog steeds. Karjakin speelt al jaren mee in de wereldtop. Vóór de WK-match stond hij 9^e op de wereldranglijst (zijn hoogste ranking was 4^e). Omdat Karjakin begin dit jaar het Kandidatentoernooi (een kwalificatietoernooi voor het wereldkampioenschap) won, mocht hij Carlsen uitdagen.

Gemiddeld duurt een partij tussen ervaren schakers zo’n 4 à 5 uur.

Tijd om het over de match te hebben. Carlsen en Karjakin speelden 12 partijen tegen elkaar. Denk trouwens niet dat zo’n partij binnen een half uurtje klaar is. Er moet echt flink worden nagedacht over de vele mogelijkheden die zich voordoen op het schaakbord. Gemiddeld duurt een partij tussen ervaren schakers zo’n 4 à 5 uur.

De eerste zeven partijen eindigden in remise. Carlsen had in twee partijen goede winstkansen, maar kon niet door de ijzersterke verdediging van Karjakin heenkomen. In één partij had Karjakin een betere stelling, ook omdat Carlsen te veel risico nam. Karjakin speelde echter te voorzichtig, waardoor hij toch niet kon winnen.

In ronde 8 gebeurde vervolgens het onvoorstelbare. Magnus had geen zin in weer een remise en nam zoveel risico dat hij de partij nog verloor.

Hieronder de eindstelling:

Carlsen, Magnus - Karjakin, Sergey 

Carlsen heeft een pion meer, maar die pion extra is in deze stelling weinig waard. De witte pionnen kunnen weinig doen, terwijl de zwarte pion op promoveren staat.

Klik op de knop Game Viewer boven deze blog. Dan kun je deze partij zet voor zet bekijken. (Klik op View blog om deze blog verder te lezen). Bekijk de partij tot je bij de stelling hierboven bent.

Carlsen kan de pion slaan, maar dan zou Karjakin de volgende zetten gespeeld hebben (druk op het pijltje om de zetten uit te voeren):

2.Qxa2 Ng4+ 3.Kh3 Qg1 4.Qb2+ Kg6

En nu blijkt waarom wit een groot probleem heeft. Zwart dreigt in één zet schaakmat te zetten. Als de dame de groene pijl volgt hebben we het ‘mat van dichtbij’. Dat onderwerp ken je vast nog wel van de lessen in het Pion-level. De koning mag het paard of de dame niet slaan, omdat beide stukken gedekt staan.

Wit kan het matveld dekken door de loper één veld omhoog te spelen. Op deze manier verdedigt de dame mee. Voer de zet uit en zie de groene pijl van de dame naar het matveld gaan. In de lessen van het Paard-level is er aandacht voor deze manier van verdedigen. Dit wordt ook wel baanruimen genoemd.

5.Bf3

Helaas voor wit is het gevaar nog niet geweken. Zwart kan namelijk de koning schaak zetten met het paard. Wit kan dan alleen het schaak opheffen door met de dame het paard te slaan, maar dan slaat zwart de witte dame. Die achterstand is op topniveau niet meer goed te maken. Speel maar na:

5... Nf2+ 6.Qxf2 Qxf2

Carlsen was uiteraard niet blij met zijn nederlaag. Na afloop van elke ronde moesten de spelers met journalisten praten op de persconferentie. Carlsen baalde echter zo van zijn nederlaag dat hij de persconferentie verliet, voordat deze begonnen was. Niet zoals het hoort natuurlijk. Over fatsoensnormen in het schaken meer in mijn volgende blog. In het filmpje hieronder zie je de balende reactie van de wereldkampioen:

Met nog vier partijen te gaan, betekende dit dus dat Carlsen minstens één keer moest winnen om de stand gelijk te maken. Niet makkelijk na zo’n vervelende nederlaag. Toch lukte het Carlsen in de tiende ronde om zijn tegenstander eindelijk te verslaan. Karjakin miste een mogelijkheid om de partij remise te maken en moest daarna (weer!) overgaan tot verdedigen. Helaas voor de Rus kon Carlsen deze keer wel een manier vinden om tot winst te komen.

Omdat de elfde en twaalfde partij in remise eindigden, kwam er een tiebreak. Deze tiebreak bestond uit het spelen van vier rapidpartijen (partijen met versneld speeltempo). Als de stand dan nog steeds gelijk zou staan, zouden er snelschaakpartijen (partijen met nog minder bedenktijd dan in rapid) gespeeld worden om te bepalen wie zich de beste schaker van de wereld zou mogen noemen.

Zover kwam het niet! Na twee remises wist Carlsen de derde partij te winnen. Nu was het dus Karjakin die alles op alles moest zetten om op gelijke hoogte te komen. Deze keer moest hij risico’s nemen, iets wat hij niet eerder had hoeven doen. In deze spannende partij kwam de volgende stelling op het bord:

Carlsen, Magnus - Karjakin, Sergey 

Wit is aan zet en dat is maar goed ook. Zwart dreigt op drie manieren mat (volg de groene pijlen). Het ‘mat van afstand’ en ‘mat van dichtbij’ herken je mogelijk nog van de Pion-lessen. Verdedigen tegen al deze dreigingen is niet te doen. Maar wat dan wel? Carlsen komt met een spectaculaire zet! Speel de zet maar na door op het pijltje te drukken.

2.Qh6+

Wit zet een dame op een veld waar ze op twee manieren geslagen kan worden. Wat is dit? In ieder geval schaak en dat betekent dat Karjakin geen tijd heeft om mat te zetten. Maar dat is niet het enige. Karjakin gaf hier namelijk op!

Als zwart de dame met de koning slaat, gaat de witte toren helemaal rechts naar de hoek en staat zwart mat.

1.Rh8#

Slaat de pion de dame, dan kan de (andere) witte toren de pion slaan en is het ook mat!

1.Rxf7#

Wit gaf dus niet zijn dame weg, maar offerde zijn dame! Met een offer wordt bedoeld dat je eerst punten inlevert, maar dat je er later meer voor terugkrijgt (in dit geval dus mat).

Heel bijzonder dat een wereldkampioenschap met zo’n mooie slotzet eindigt. En als de wereldtitel dan binnen is, blijkt dat Carlsen ook best vrolijk kan zijn:

© Maria Emelianova.