‘Anderhalvemetereconomie’ is geen schoolvak

Hoe het coronavirus de noodzaak van 21st-century skills voor iedereen duidelijk maakt

 21st-century skills. Zijn het echt onmisbare vaardigheden die nodig zijn om goed te kunnen functioneren in een veranderende wereld? Is het terecht dat ze zo’n belangrijke plek krijgen toegedicht in het onderwijscurriculum? Of is het de zoveelste onderwijshype? Holle retoriek? Een aanval op de positie van vakkennis?

Met de coronacrisis als snelkookpan worden onze 21st-century skills onder hoge druk gaar gekookt.

Als het coronavirus íets aantoont, is het wel dat het bittere noodzaak is om over brede, vakoverstijgende, algemene vaardigheden te beschikken. En niet alleen in de toekomst, maar nu. Voor iedereen. Kijk maar om je heen.

En toen werden we er ineens keihard mee geconfronteerd. The future is now. Wakker worden! De 21ste eeuw is allang bezig. Het is 2020. Het jaar dat de geschiedenisboeken ingaat als het jaar waarin de wereld bijna van de ene op de andere dag compleet veranderde. Wat een maand geleden nog zo normaal was, lijkt nu al iets uit het verleden. Bij elkaar zijn, reizen, op kantoor werken, vergaderen, achtentwintig kinderen in een klas met een leerkracht erbij.

Over ‘het nieuwe normaal’ heeft nog geen basisschoolleerling ooit een Cito-vraag beantwoord.

Voor de wereld van vandaag heeft niemand een gerichte vooropleiding genoten. ‘Anderhalvemetereconomie’ is geen schoolvak. Over mondkapjestekorten, ‘intelligente lockdowns’ en ‘het nieuwe normaal’ heeft nog geen basisschoolleerling ooit een Cito-vraag beantwoord. En toch moeten we ermee dealen.

Of je nu minister-president bent en het land door een crisis – met onbekende en dagelijks wisselende variabelen - moet loodsen, of een leerkracht die ineens compleet onvoorbereid afstandsonderwijs moet organiseren, of je nu een supermarkt runt of veilig op bezoek wilt bij opa en oma: allemaal moeten we ons aanpassen aan volstrekt nieuwe omstandigheden. Met de coronacrisis als snelkookpan worden onze 21st-century skills onder hoge druk gaar gekookt.

Het is te makkelijk om 21st-century skills weg te zetten als een extra puntje op de toch al overvolle to do-lijst van het onderwijs

 
Net als in een schaakpartij moeten we creatieve oplossingen verzinnen voor problemen die we nog nooit eerder zijn tegengekomen. Onder omstandigheden die steeds weer veranderen. Met geen of onvoldoende voorkennis. En in een situatie waarin angst, tegenslag en zorgen onze mentale weerbaarheid onder druk zetten. Daarvoor gebruiken we alle skills die het Nationatoon Expertisecentrum Leerplanontwikkeling (SLO) en Kennisnet hebben gedefinieerd in het bekende wielmodel van 21e-eeuwse vaardigheden:

Voor wie onvoldoende ict-basisvaardigheden heeft, is een vergadering opzetten met Zoom of Skype een beproeving. Wie niet creatief kan denken, komt niet op het idee om oma die 90 wordt vanuit een hoogwerker voor het raam toe te zingen. Wie mediawijsheid mist, kan zomaar in nepnieuws over 5G-complottten gaan geloven. Wie moeite heeft met zelfregulatie, kan zich te veel laten leiden door zijn eigen emoties om rekening te houden met anderen, en in paniek de laatste wc-rollen kopen of uit frustratie toch een ‘Fuck Corona-party’ houden. Wie niet kan communiceren en samenwerken, lukt het niet om intensive care-patiënten zo efficiënt mogelijk over de ziekenhuizen te verdelen. 

En natuurlijk, in 21st-century skills kun je geen kroketten bakken. En zonder de vakkennis en het wetenschappelijk onderzoek van virologen en medici zijn we nergens. Maar voor wie er nog aan twijfelde is nu wel overduidelijk dat het te makkelijk is om 21st-century skills weg te zetten als een extra puntje op de toch al overvolle to do-lijst van het onderwijs.

21st-century skills is geen makkelijke marketingterm

Als we het belangrijk vinden dat kinderen 21st-century skills ontwikkelen, is de volgende stap dat het onderwijs veel kritischer gaat kijken naar de lesmethodes die claimen dit te doen. Misschien juist wel door de wat vage terminologie wordt het namelijk maar al te vaak gebruikt als makkelijke marketingterm. ‘We zijn toch digitaal? Dan kunnen we wel zeggen dat aan 21st-century skills doen’.

Kinderen 21st-century skills bijbrengen is meer dan ze alleen met een muis laten werken. Meer dan ze alleen een probleem laten oplossen. En ook meer dan een lesje coderen om computational thinking te leren. De goede 21st-century-skills-methodes kiezen voor een holistische aanpak, waarin niet een of twee, maar alle of de meeste 21st-century skills in samenhang aan bod komen. Niet voor niets vormen ze in het SLO-schema de spaken die samen het wiel vormen.

Wat dat betreft hebben we het bij Chessity makkelijk: schaken herbergt in zijn specifieke karakter vrijwel alle 21ste-eeuwse vaardigheden. Je leert kritisch en creatief denken, want elke zet vraagt om een probleemoplossing. Je moet vooruitdenken, plannen maken, handelingen visualiseren, kennis toepassen in nieuwe situaties. Computational thinking is essentieel: 'Als ik deze zet doe, móet hij wel die zet doen en dan kan ik…'

Net als in de coronacrisis moet je soms een offer doen (stuk verliezen, binnen blijven) om later te kunnen te winnen. Je moet omgaan met tegenslagen, analyseren, plannen en uitvoeren. Een onverwachte zet van de tegenstander? Dan moet je flexibel zijn en je plannen aanpassen. Van ‘geen handen schudden’ tot ‘blijf thuis’.

Dat de parallellen tussen de coronacrisis en schaken zo makkelijk te trekken zijn, is geen toeval. De overeenkomsten tussen schaken en het echte leven worden al eeuwenlang aangehaald. Van Amerika’s Founding Father Benjamin Franklin (“Life is like a game of chess”) tot hedendaagse managers die schaken gebruiken als ‘rijke bron voor operationele, tactische en stragische lessen’.

Maar een boek vol sommen vormt nog geen goede rekenmethode. En schaken is weliswaar een goed en bewezen effectief middel, maar losstaand nog geen goede leermethode om 21st-century skills mee te ontwikkelen. Wie dat claimt, doet – opnieuw – aan (te) makkelijke marketing.

Leerkrachten laten al hun digi-schroom varen en houden zelfs een virtueel paasontbijt in Google Hangouts.

Onder de motorkap is de technologie van Chessity voortdurend aan het werk om de kinderen de vaardigheden niet alleen te laten gebruiken, maar vooral ook te trainen. Dat begint bij jonge kinderen al bij het gebruik van de muis of touchscreen, dat voortdurend gemonitord en steeds verder gefinetuned wordt. Met artificial intelligence, samengebald in robotje Chessto als virtuele leraar, worden kinderen continu uitgedaagd en geprikkeld om hun future skills verder te ontwikkelen.

Sinds het uitbreken van het coronavirus ontwikkelen we met z’n allen in razend tempo onze digitale skills. De knapste prestatie op dit vlak wordt misschien wel geleverd door leerkrachten, die in het belang van de kinderen al hun digi-schroom laten varen en hun hand zelfs niet meer omdraaien voor een virtueel paasontbijt in Google Hangouts.

Het onderwijs is geen markt die snel innoveert. Wat in onderwijstechnologie ‘innovatief’ heet, is in de techwereld vaak alweer tien of vijftien jaar verouderd. Chessity heeft geen traditionele onderwijsachtergrond, maar opereert als een it-bedrijf dat wordt gedreven door technologie. We prikkelen onszelf voortdurend om tien jaar vóór te lopen, niet tien jaar achter. Immers: zodra de laatste klanken van toekomstmuziek verstommen, is het tijd om een nieuw lied te schrijven. 

We hopen dat we andere methodemakers en producenten van de educatieve producten hiermee uitdagen om hetzelfde te doen. Om de mogelijkheden van de 21ste eeuw (weet je nog: het is al 2020!) volledig te omarmen. Alleen samen kunnen we de kinderen van nu het onderwijs geven waarin vakkennis en 21st-century skills elkaar aanvullen en versterken. 

Mark Rutte heeft het al een paar keer verkondigd: “De wereld zoals we die kenden, komt niet meer terug.” Dat geldt niet alleen voor coronatijden, maar het was nog nooit zo zichtbaar.