Tips voor schaken in kerstsfeer

De laatste weken voor de kerstvakantie is het leuk om een kersttintje aan de schaaktrainingen of -lessen te geven. Vaak wordt het jaar afgesloten met een gezellig schaaktoernooi. Om jullie te inspireren delen we in deze blog een toernooiopzet met een aantal kerstschaakvarianten die wij hebben bedacht. Bij onze jeugdafdeling was het een groot succes, hopelijk bij jullie ook.

Toernooivorm: laddertoernooi

Bij een laddertoernooi hangen alle deelnemers op omgekeerde volgorde van speelsterkte op een 'ladder'. Voor een extra kersteffect kun je als 'ladder' een snoer kerstlichtjes gebruiken. Schrijf de namen van de deelnemers op wasknijpers en hang ze tussen de lampjes:

Hoe werkt het: je daagt een speler uit die 1 of 2 plaatsen voor je hangt. Bij winst van de uitdager wisselen de wasknijpers van plek. Bij remise of verlies verandert er niets. De toernooiwinnaar is degene die aan het einde vooraan hangt.

Schaakvarianten: eerst dobbelen

Om te bepalen welke variant de spelers gaan spelen, wordt er eerste gedobbeld. De uitgedaagde speler mag gooien met de dobbelsteen. Het aantal ogen bepaalt de variant. Je kunt ervoor kiezen om zes verschillende varianten te gebruiken. Omdat  kinderen gewoon schaken ook erg leuk vinden, werkt het ook prima om bijvoorbeeld bij 1 en 6 een gewone partij te laten spelen. De uitdager speelt met wit.

Kerstschaakvarianten

1. Cadeautjesschaak (= weggeefschaak)

In deze variant geef je je tegenstander wel heel speciale pakjes: stukken! Je hebt gewonnen als je al je stukken (waaronder je koning) kwijt bent (slaan is verplicht).  

2. The 12 moves of Christmas

Net als in het kerstliedje The Twelve Days of Christmas gaat hier om oplopende aantallen. In de eerst zet doen de spelers 1 zet, in de tweede beurt zetten ze 2x achter elkaar, in de derde zet 3x, enzovoort.

3. Vredesschaak

Kerst is een tijd van de vrede. Daarom mag je in deze variant niet schaak zetten. Mat geven mag wel.

4. Kerstboomschaak

De beginstelling is deze kerstboom op het bord:

Het doel is om de koning zo snel mogelijk aan de overkant (8e rij) te krijgen, want dan heb je gewonnen. Je mag niet schaak zetten, schaak staan of mat zetten. 

5. Pakjes bezorgen

De kerstman moet op alle velden van het bord een pakje bezorgen. Hij heeft erge haast, daarom loopt hij op een speciale manier: als een dame én als een paard. Gebruik als 'kerstman'-stuk bijvoorbeeld een omgekeerde toren met een dame erop, spreek een willekeurig stuk af of print plaatjes uit van de kerstman. De spelers kiezen zelf op welk veld ze beginnen. De spelers strepen op een leeg diagram (schaakbord) de velden af waar de kerstman is geweest (en een pakje heeft bezorgd). De kerstmannen moeten opletten dat ze hun pakjesroutes veilig afleggen: als de kerstman wordt geslagen, loopt het kerstfeest in de soep. Wie het eerst alle pakjes heeft bezorgd, is de winnaar.

6. Schoorsteenschaak (= moerasschaak)

Pas op dat je niet in de schoorsteen valt! Op de centrumvelden (d4, e4, d5, e5) ligt een schoorsteen. Gebruik hiervoor een vierkant stuk papier of print het plaatje hieronder uit (op maat voor borden met 5,7 cm velden). Elk stuk dat in de schoorsteen terechtkomt (of er overheen wil gaan) verdwijnt in de schoorsteen. Als je een stuk van de tegenstander slaat, mag je de schoorsteen verplaatsen: hij schuift 1 rij of 1 lijn op. Staan er stukken op die nieuwe plek? Dan vallen die in de schoorsteen en verdwijnen ze van het bord. Je wint door mat te zetten of de koning van de tegenstander in de schoorsteen te laten vallen.

NB de varianten 1, 5 en 6 zijn natuurlijk ook heel geschikt voor tijdens Sinterklaas-schaakavonden.

Varianten uitleggen: hou het kort

Besteed niet te veel tijd aan het uitleggen van de varianten. Je kunt de regels even kort aanstippen, maar de kinderen hoeven de spelregels niet volledig te begrijpen voor aanvang van het toernooi. Maak een A4'tje met de spelregels van alle varianten en leg die naast de borden. Zo kunnen de kinderen de regels even rustig nalezen voordat er met de partij wordt begonnen. Help waar nodig. In de praktijk redden kinderen zich prima.

Pauzenummer: puzzelen of toren bouwen

Voor kinderen die even moeten wachten op een tegenstander kun je schaakpuzzels klaarleggen (print bijvoorbeeld een Chessity-werkboekje): wie lost de meeste puzzels op? Of houd een wedstrijdje 'schaaktoren bouwen': wie maakt een toren van de meeste schaakstukken (of: een toren die meeste punten waard is; of: tel het aantal gebruikte stukken op bij de totale waarde ervan).

Tip voor extra sfeer: spelen in het donker

Hang kerstverlichting op in het lokaal of de speelzaal en doe de gewone verlichting uit.

Zorg voor voldoende licht op de borden door de koningen op het schaakbord te vervangen door LED theelichtjes (maak onderscheid tussen zwart en wit met bijvoorbeeld goud- of zilvertape of gebruik een markeerstift). Bij Action koop je 24 lichtjes voor 5 euro.

Tip voor extra gezelligheid: doe niet te moeilijk ;)

Hebben beide spelers geen zin in de variant die ze hebben gedobbeld? Gewoon nog een keer laten gooien of ze zelf een variant laten kiezen. Is er geen tegenstander beschikbaar die 1 of 2 plekken hoger hangt op de ladder? Dan speel je toch tegen iemand anders?

Waar het normaal stil moet zijn tijdens het schaken, is nu wat geluid geen enkel probleem (dat brengt deze toernooiopzet ook met zich mee). Draai kerstliedjes als achtergrondmuziek. Extra denkpower nodig: een kerstkransje of andere versnapering doet wonderen.

Fijne kerstschaak!

PS We zijn heel benieuwd welke leuke invullingen voor de kerst andere schaakverenigingen hebben. Gebruik vooral de reacties om tips te delen.

Tip een vriend of kennis