Schaken als taal van verbinding

Afgelopen 17 juni mocht ik in Meppel tijdens het Chessity evenement een verhaal vertellen over het schaakwijkproject in de Utrechtse wijk Kanaleneiland. Ik was daartoe uitgenodigd door Janton van Apeldoorn. Niet omdat ik schaakles geef met Chessity, maar omdat wij een visie delen waar dit wijkproject een levend voorbeeld van is. Dat is de visie dat als je zoveel mogelijk kinderen wilt leren schaken, het enorm helpt als daar een 'dragende' omgeving voor is. Een netwerk van ouders, leerkrachten en andere mensen uit de directe omgeving die meehelpen om schaakles en/of een schaakclub voor kinderen te organiseren. Een bloeiende schaakcommunity!

Een nieuw tijdperk

Er is een breed besef bij mensen dat er de afgelopen tijd zoveel veranderd is en de komende tijd nog gaat veranderen, dat je kan spreken van een nieuw tijdperk. In deze nieuwe tijd maakt de technologie dingen mogelijk die voorheen niet mogelijk waren. De wereld is daardoor een dorp geworden. Online kun je met iemand waar ook ter wereld, op ieder tijdstip, een potje schaken.

Het wordt steeds zichtbaarder en 'tastbaarder' dat we onderling nauw verbonden zijn. Kinderen voelen die onderlinge verbondenheid vaak het sterkst. Zij zijn de eersten die actie gaan voeren voor een dier dat met uitsterven bedreigt wordt, of om afval op te ruimen voor het behoud van de aarde. Maar ook bij volwassenen zie je een groeiend bewustzijn van verbinding. De participatie maatschappij is 'omdat het moet', maar ook omdat veel mensen van binnen voelen dat ze iets voor een ander en voor het grotere geheel willen betekenen. 

21st century skills

In het onderwijs is er een besef dat voor deze nieuwe tijd nieuwe vaardigheden gewenst zijn. Het veelgehoorde '21st century skills' gaat erover dat we onze kinderen die nieuwe vaardigheden willen leren. Wat ik persoonlijk zo leuk en mooi aan Chessity vind, is dat Chessity helemaal aansluit bij de nieuwe tijd en kinderen -en volwassenen!- een prachtige leerervaring biedt, niet alleen wat betreft schaken, maar wat betreft 21st century skills. En daar hoort natuurlijk bij dat de volwassenen om hen heen meegaan in dit leertraject; dat die zich ook het nieuwe bewustzijn en de nieuwe vaardigheden eigen maken. 

Dus schaakles nieuwe stijl is: schaakles in een open setting waarin nieuwe verbindingen worden gelegd. Zo hoeft schaakles niet beperkt te zijn tot een klasje met een trainer en leerlingen. Iedereen kan betrokken worden: leerkrachten, ouders, opa's en oma's, kinderen uit groep 8 die helpen bij de les van groep 4!

Inspiratie voor Kanaleneiland

In de wijk Kanaleneiland in Utrecht staan 7 basisscholen en op geen daarvan werd tot ruim een jaar geleden geschaakt. Henk ten Hoeve, verbonden aan basisschool Het Schateiland, wilde daar verandering in brengen en ik wilde dat graag samen met hem doen.

Wij waren beide in januari 2016, tijdens de ronde van het Tata-toernooi die in Utrecht werd gespeeld, bij een bijeenkomst van genodigden waar de documentaire De Droomvermenigvulderaar werd vertoond. In deze prachtige documentaire zie je hoe een Marokkaanse vader zijn autistische zoon leert schaken met een paar kinderen uit de buurt. De jongen bloeit op, omdat hij via schaken uit zijn isolement komt. De vader, Mustapha Eljarmouni, weet uiteindelijk de hele wijk te inspireren en te verbinden om kinderen schaken te leren en ... meer dan dat. Kijk de film, zou ik zeggen!

Vanuit deze inspiratie begonnen Henk en ik aan ons plan: zoveel mogelijk kinderen in Kanaleneiland aan het schaken krijgen en over een paar jaar een jeugdschaakclub beginnen in de wijk, die gedragen wordt door wijkbewoners. We zijn ruim een jaar onderweg en er is al veel bereikt. Er is alle aanleiding voor optimisme over het vervolg.

Wat is er het afgelopen jaar bereikt: Op Het Schateiland hebben meer dan 60 kinderen leren schaken. Een aantal leerkrachten heeft schaakles gevolgd en zij schaken met elkaar en met de kinderen. Zes moeders hebben leren schaken; zij zijn bijzonder gemotiveerde en enthousiaste leerlingen! We hebben meegedaan aan het schoolschaakkampioenschap van Utrecht en we hebben het eerste Schateiland toernooi gespeeld voor kinderen, leerkrachten en ouders!

We hebben contact gelegd met de schakende wethouder van de gemeente Utrecht, Paulus Jansen. Hij en zijn mensen hebben ons goed geadviseerd en doen dat nog steeds. Ook stuurden we een email naar de directie van Tata om te vertellen dat we in navolging van Mustapha 'dromen aan het vermenigvuldigen' zijn in Utrecht. Zij vonden dat zo leuk, dat wij afgelopen januari tijdens het Tata-toernooi een aanmoedigingspremie mochten ontvangen.

Zo mogen wij ons inmiddels verheugen in een warme community om het project heen.

Vervolg van het project 

We zijn al volop bezig met de verdere uitbouw van het project. We hebben als het ware de opening gehad en zitten nu in het middenspel. Daarover vertel ik graag een volgende keer meer. Maar 1 ding wil ik nu al melden: Net voor de vakantie heeft de directie van Het Schateiland een mooi besluit genomen, namelijk dat groep 3 t/m 8 met Chessity gaat werken tijdens het wekelijkse uur 'computervaardigheden'. De school is trots op haar schaakproject en wil het verder uitbouwen. En andere scholen in de wijk? .....daarover een volgende keer meer.

Dit is de eerste uit een serie blogs waarin Anne-Marie je een kijkje gunt in de keuken van het schaakwijkproject in Kanaleneiland en vertelt over de rol van schaken als taal van verbinding. Ze laat zien hoe je een school kunt ‘adopteren’ en wat er bij komt kijken om een echte schaakcultuur te creëren in een samenleving.
Deze blogserie vormt de opmaat naar het creëren van een community binnen Chessity waarin schaakcoaches, -trainers en schaakpromotors elkaar vinden en helpen door ervaringen uit te wisselen, vragen te stellen, succesverhalen te delen (of te vertellen wat niet lukt). Niet alleen online, maar ook offline. In oktober geeft Anne-Marie een of meerdere offline workshops over community-building rondom schaken.