Do’s en don’ts bij het aanbieden van remise

Ooit een voetballer gezien die op zijn tegenstander afliep en zei: ‘Ik bied gelijkspel aan’?

Dat zouden we allemaal heel raar vinden. Maar in schaken is het heel normaal om samen af te spreken dat de wedstrijd in een gelijkspel, remise, eindigt.

Je kunt je tegenstander aanbieden om de partij in remise te laten eindigen. De ander mag dan beslissen of hij of zij op dat aanbod wil ingaan of niet.

De regels om remise aan te bieden

Maar hoe bied je eigenlijk remise aan? Zijn daar regels voor? Yup, die zijn er. Zowel officiële regels die in de spelregels staan (het FIDE-reglement) als ongeschreven regels. Vooral bij beginners is er nogal eens wat verwarring over hoe je precies remise moet aanbieden. Daarom zetten we hier de belangrijkste dingen op een rijtje.

Remise bij online schaken

Bij online schaken is remise aanbieden gemakkelijk. Als je in de Arena een partijtje Blitz of Rapid schaak speelt en je wilt remise aanbieden, dan kun je op elk gewenst moment klikken op de knop 'Remise?'

Nu hoef je alleen nog maar te bevestigen dat je echt remise aanbiedt en dan is het afwachten hoe je tegenstander reageert.

Bij schaken op een echt bord is remise aanbieden iets ingewikkelder:

Dit moet je wel doen als je remise aanbiedt 

1. Remise aanbieden doe je in je eigen beurt. Speel eerst een zet. Denk goed na over deze zet en speel de beste zet die je kunt bedenken. Soms zijn spelers in hun hoofd al zo bezig met hun plan om remise aan te bieden, dat ze bij deze zet niet meer goed opletten. Dat is dom. Als je niet oppast, loop je de kans dat je een blunder begaat. Dan kun je remise wel op je buik schrijven.

2. Zorg dat je zeker weet dat je remise wilt aanbieden. Als je het eenmaal gezegd hebt, kun je je remise-voorstel niet meer intrekken. Je kunt dus niet zeggen ‘O nee, toch niet, ik heb me bedacht’.

3. Biedt remise aan. Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik bied remise aan’.

Spreek duidelijk. Je tegenstander moet je goed kunnen verstaan en moet begrijpen dat je remise aanbiedt en niet bijvoorbeeld ‘gefeliciteerd’ zegt (waardoor hij zou kunnen denken dat je opgeeft).

Kijk je tegenstander aan terwijl je praat. Dit is natuurlijk altijd wel zo netjes om te doen, maar zo maak je ook nog eens extra duidelijk dat je hem of haar een remisevoorstel doet.

4. Druk na het remise-aanbod de klok in. Je tegenstander heeft nu tijd om over het remise-aanbod na te denken. Hij of zij hoeft niet gelijk ja of nee te zeggen (sterker nog: geen antwoord geven mag ook). Het remise-aanbod blijft geldig totdat

• je tegenstander antwoord heeft gegeven, of
• je tegenstander een zet heeft gedaan, of
• de partij afgelopen is: tijdens het denken valt de vlag van je tegenstander (zijn tijd is op); hij of zij heeft nu verloren en kan niet alsnog akkoord gaan met jouw remise-voorstel.

Je mág overigens wel remise aanbieden terwijl de tegenstander aan de beurt is (‘in de tijd van je tegenstander’). Het remiseaanbod is gewoon geldig. Maar het is – en dat staat beschreven in de regels - niet de bedoeling dat je dit doet. Je stoort de tegenstander tijdens het denken en dat mag niet.

5. Als je de zetten van de partij opschrijft, moet je ook noteren dat er remise is aangeboden. Dat doe je door (=) bij de zet te schrijven.

If your opponent offers you a draw, try to work out why he thinks he’s worse off. –- Nigel Short

Dit moet je niet doen als je remise aanbiedt

1. Remise aanbieden en gelijk je hand uitsteken. Het handen schudden gebeurt pas nadat de tegenstander akkoord is gegaan.

Jonge kinderen steken vaak gretig hun hand uit als ze remise aanbieden. Vol overtuiging dat de ander wel akkoord zal gaan. Of (best slim, maar eigenlijk niet zo erg sportief) omdat ze weten dat andere kinderen er vaak 'intrappen' en de hand schudden, nog voordat ze goed en wel hebben nagedacht over remise. Leer kinderen dus dat ze niet zo maar een uitgestoken hand moeten schudden, maar eerst goed moeten nadenken of ze wel remise willen.

2. Voor de grap remise aanbieden:

• Wil je remise?’
• ‘Ja’
• 'Maar ik niet!’

Zoals eerder gemeld: als je het eenmaal gezegd hebt, kun je je remise-voorstel niet meer intrekken. Ook niet als het een grapje was.

Hè? Een grapje moet toch kunnen? Zou je denken misschien, maar je loopt het risico dat er gedonder van komt. Lees bijvoorbeeld deze uitspraak van de KNSB-competitieleider in een conflict over zo'n remisegrap. Volgens schaakrechtdeskundige Pieter de Groot, schrijver van het boek Een introductie in het schaakrecht, is het voor de grap aanbieden van remise net zoiets als voor de grap in een vliegtuig zeggen dat je een bom een bij je hebt.

3. Twee keer vlak achter elkaar remise aanbieden. Dat wordt als onbeleefd gezien. Het kan zelfs worden opgevat als een ‘onredelijk’ remisevoorstel. Als de scheidsrechter dat ook vindt, kun je een tijdstraf krijgen of zelfs de partij verliezen.

Als je speelt tegen iemand die een beetje doof is, bijvoorbeeld een oudere schaker, kan dit best verwarrend zijn. Als hij niet reageert op jouw remisevoorstel, heeft hij het dan niet gehoord of wil hij gewoon niet antwoorden? Moet je dan wel of niet nog een keer remise aanbieden? Als hij het wel gehoord heeft, bied je immers twee keer vlak achter elkaar remise aan! Als je wilt voorkomen dat daar gedoe over komt, kun je het beste bij de tweede keer duidelijk aangeven dat je denkt dat je tegenstander je eerste remise-aanbod misschien niet heeft gehoord. Bij een officiële wedstrijd kun je ook de scheidsrechter om hulp vragen.

4. Het wordt vaak gezien als onbeleefd om remise aan te bieden tegen een veel sterkere tegenstander (een speler met een rating van 1800 die tegen een grootmeester speelt, bijvoorbeeld).

Wat moet je doen als iemand jou remise aanbiedt?

Met bovenstaande hebben we de officiële en officieuze regels rond remise aanbieden beschreven. Maar wat moet je doen als iemand jou remise aanbiedt? Dat is weer een heel ander verhaal.

Als jij ook remise wilt, is het makkelijk. Dan zeg je gewoon ‘ja’. Als jij echter niet wilt dat het remise wordt, dan heb je de keuze: een antwoord geven of niets zeggen en gewoon doorspelen. Wat daar allemaal bij komt kijken beschrijft Alina l’Ami (in het Engels) in haar blog The draw offer etiquette. Dat dit best ingewikkeld kan zijn, blijkt wel uit haar slotzin: "If we would have a list with the exact actions we should employ for every single situation, it will make our life much easier; no complicated decisions to take, just apply the rule! And how boring that would be..."

Wat moeten schakers weten over remise?

Over remise valt natuurlijk nog veel meer te vertellen dan alleen de regels. Wanneer is het slim om remise aan te bieden? Wanneer kun je beter doorspelen? Of is altijd beter om door te spelen? En als je schaakles geeft: wat leer jij je leerlingen over remise? Deel je ervaringen hieronder.