Schaken laat hoogbegaafde kinderen sociaal-emotioneel groeien

Schaken leert winnaars om te verliezen

Boos weglopen na een spelletje, schreeuwen, huilen. Het zijn allemaal tekenen dat een kind niet goed tegen zijn verlies kan. Hoogbegaafde kinderen hebben hier vaak last van. Niet alleen uit faalangst of het streven naar perfectie, maar ook doordat ze dingen vaak intenser beleven

Tegen je verlies kunnen is belangrijk. Omdat andere kinderen anders niet meer met je willen spelen. Maar ook omdat verliezen kinderen een kans geeft om persoonlijk te groeien.

De Australische publiciste Jacqueline Maly heeft dat prachtig verwoord:

“Verliezen (en zijn neefje spijt) leert je vooruit te kijken, problemen op te lossen en (hopelijk) de volgende keer met meer zelfbeheersing aan de dag te leggen. Het leert je ook compassie en empathie, omdat het je nederig maakt en je wel uitkijkt om zelfvoldaan te zijn. En het beste van alles is dat het veerkracht leert, wat onbetwist dé eigenschap van een kind is die elke ouder koestert."

Door ervaring op te doen met verliezen, leert een kind op een constructieve manier om te gaan met tegenslag. Een onvoldoende op een toets, een misgelopen promotie op het werk, een afgeketste businessdeal? Wie als kind met zijn verlies heeft leren omgaan weet hoe hij na een tegenslag weer op moet krabbelen en door moet gaan.

Verliezen hoort erbij in het schaken

Sommige hoogbegaafde kinderen zijn gewend dat ze altijd winnen bij (denk)spelletjes. Als ze schaken, leren ze dat verliezen erbij hoort. Want altijd winnen is gewoonweg onmogelijk. Dat lukt zelfs de wereldkampioen niet. En zelfs als je een potje schaak wint, wordt je onderweg met verlies geconfronteerd: want er is bijna geen manier om te winnen zonder stukken kwijt te raken.

Respectvol omgaan met de tegenstander

Veel meer dan bij andere spelletjes en sporten hoort respectvol omgaan met de tegenstander erbij in het schaken. Voor een partij geef je elkaar een hand en wens je elkaar succes. Na afloop schudt je weer de hand en feliciteert de verliezer de winnaar. Die geeft op zijn beurt zijn tegenstander een compliment: ‘goed gespeeld’. Dit beleefdheidsritueel garandeert dat je altijd met waardigheid kunt verliezen. Zo’n vangnet is fijn als je nog een rooky bent op het gebied van beheerst verliezen.

Schaken leert je om een goede winnaar te zijn

Ook voor de winnaars zijn de beleefde omgangsvormen bij schaken heel leerzaam. Ze leren dat je bij online schaken gerust mag juichen, maar dat dit bij een echt potje schaken niet hoort. Daar hoor je de verliezer erkenning te geven voor zijn sterke punten ("goed gespeeld") en rekening te houden met de gevoelens van een ander.

Anders dan bij bijvoorbeeld voetbal, is uitbundig je overwinning vieren not done aan het schaakbord. Respect voor de tegenstander staat voorop.

Zelfs kinderen van vijf proberen al op een ingetogen manier te winnen. Voor hoogbegaafde kinderen die alles komt aanwaaien, is waardig leren winnen een mooie manier om te leren je niet arrogant te gedragen of naast je schoenen te gaan lopen.

Leren genieten van iets waar je niet goed bent

Goed kunnen omgaan met winnen en verliezen is belangrijk, maar verliezen biedt hoogbegaafde kinderen ook nog iets heel anders: ze ontdekken erdoor hoe leuk het kan zijn om iets te doen waarin je niet (altijd) goed bent en zeker niet altijd de beste zult zijn.

Het is goed om te weten dat je ergens plezier in kunt hebben, ook al zul je er nooit de beste in worden. Dit is een boodschap die hoogbegaafde kinderen nogal eens missen, zeker als het om denkactiviteiten gaat.

Ideaal voor peercontact

Voor hoogbegaafde kinderen is het heel fijn om contact te hebben met gelijkgestemden. Met kinderen die net zo denken als jij en hetzelfde gevoel voor humor hebben. Of die even ver zijn in hun ontwikkeling, zodat je fijn samen kunt spelen. Waar je ze vindt? Achter het schaakbord, tijdens toffe online schaakevents of gezellige offline jeugdtoernooien. Lees meer >>