RUG onderzoekt effect schaken in het basisonderwijs

De Rijksuniversiteit Groningen (RUG) zoekt nog deelnemers voor onderzoek naar de effecten van schaken in het basisonderwijs. Het gaat om een grootschalig, langlopend onderzoek, dat de werktitel 'worden kinderen slimmer van schaken?' heeft meegekregen. “Het zou wel eens het grootste onderzoek kunnen zijn dat ooit is gedaan naar de effecten van schaken”, zegt neurowetenschapper en onderzoeker Martin Elderson.

Elderson presenteerde het onderzoek in april tijdens de Nederlands Jeugdschaak Kampioenschappen voor A, B en C-jeugd in Assen. Inmiddels zijn de onderzoekers druk bezig scholen en ouders te werven die aan het onderzoek willen meewerken. Er hebben zich al 300 deelnemers aangemeld, maar voor een goed beeld is het belangrijk dat zo veel mogelijk scholen en ouders meedoen en dat ook alle gangbare schaakmethodes (Chessity, Stappenmethode, andere lesvormen) in het onderzoek voorkomen. 

Uiteraard is het voor Chessity fijn als er volop Chessity-scholen meedoen in het onderzoek, zodat de effecten van onze lesmethode goed gemeten kunnen worden. Daarom verzoeken we leerkrachten en schaakleraren om dit onderzoek bij de schooldirectie en ouders onder de aandacht te brengen.

Wil je meewerken, meld je dan aan via deze links:

• voor scholen
• voor ouders

Omdat het een langlopend onderzoek is, is er geen uiterste aanmeldtermijn. Nieuwe deelnemers kunnen zich te allen tijde aanmelden. Ouders en scholen die op de hoogte willen worden gebracht van de uitkomsten van het onderzoek, kunnen dit aangeven.

Na een nulmeting gaan de onderzoekers gedurende langere tijd bijhouden welke effecten schaken heeft op de executieve functies van kinderen. "Het gaat daarbij niet alleen om de schoolprestaties, maar ook om hoe het kind zich ontwikkelt op school en hoe het kind zich voelt."

Executieve functies zijn denkvaardigheden die het gedrag aansturen. Ze worden wel gezien als voorspellers van schoolsucces. Executieve functies vallen uiteen in ‘denken’ (cognitie) en ‘doen’ (gedrag). Onder denken vallen bijvoorbeeld het werkgeheugen, planning, organisatie, timemanagement en zelfreflectie. Bij gedrag gaat het om nadenken voor je iets doet, emoties reguleren, de aandacht vasthouden, doelgerichtheid en flexibiliteit.

Bij het schaken gebruik je executieve functies om alle processen in je brein aan te sturen. Bekend is dat executieve functies te trainen zijn. Wat de onderzoekers graag willen achterhalen is of schaken een manier is om dit te doen.

Chess is intellectual gymnastics.     -- Wilhelm Steinitz

De onderzoekers zetten digitale vragenlijsten uit bij ouders en koppelen die aan (geanonimiseerde) gegevens uit leerlingvolgsystemen van scholen, waarin de resultaten van Cito-toetsen worden bijgehouden.

De vragenlijsten zijn zeer uitgebreid. Er wordt bijvoorbeeld gevraagd naar of en hoe lang een kind al schaakt en hoe de schaaklessen verlopen (van opa, uit een boekje, met Chessity, etc.). Ook naar de achtergrondgegevens van de ouders wordt gevraagd, zoals het opleidingsniveau en economische status.

Eerder onderzoek wees al uit dat schakers een hogere intelligentie hebben. Maar komt dat doordat je slim wordt van schaken of gaan alleen slimme kinderen schaken? Juist door naar heel veel achtergrondinformatie te vragen, proberen de RUG-onderzoekers te voorkomen dat hun onderzoek ook van dit soort vragen zal oproepen.

Na de nulmeting moeten er jaarlijks metingen worden uitgevoerd om te achterhalen wat schaken met kinderen doet. “Eigenlijk is dit een onderzoek zonder einde”, zegt Elderson, want in het ideale geval worden de kinderen uit het onderzoek tot in hun volwassen leeftijd gevolgd.

Update: 24 januari 2018