Op De Valkenheuvel is schaken een ‘way of life’ [+ video]

Op basisschool De Valkenheuvel in Driebergen krijgen alle leerlingen van groep 3 tot en met 8 schaken met Chessity. “Wij vinden schaken heel belangrijk en zien in Chessity een enorme meerwaarde”, vertelt Francisca Reimert, leerkracht van groep 8. “Kinderen leren er de vaardigheden mee die ze later in het leven nodig hebben.”

In deze video vertelt De Valkenheuvel over de ervaringen met Chessity:

Schaken? Zelf kan juf Francisca amper een pion verzetten. Toch is zij een belangrijke kracht achter de schaaklessen die alle kinderen van groep 3 tot en met 8 krijgen op de daltonschool in Driebergen. Het begon met een collega die met haar leerlingen met Chessity aan de slag ging. “Toen ik het programma leerde kennen en zag hoe de kinderen ermee leerden, dacht ik: dit programma biedt zó veel meer, dat moeten we veel breder inzetten. Hier moeten álle kinderen mee aan de slag.”

Dinsdag, schaakdag

Sindsdien is dinsdag de vaste schaakdag op De Valkenheuvel. Op die dag moeten alle kinderen schaken met Chessity. Op de andere dagen is Chessity een vrije keuze. Als de kinderen de taken op hun takenkaart af hebben, mogen ze kiezen om met Chessity te gaan werken. “Het ene kind komt er misschien maar twee of drie keer per week aan toe, of heeft andere interesses”, vertelt Francisca, “een ander wel tien keer per week.”

“De kinderen vinden het programma echt geweldig. Ze zien het ook niet zo zeer als leren schaken, maar vooral als spelen. Tegelijkertijd zien ze ook in veel bredere zin wat ze van het programma leren. Ze bouwen vaardigheden op als creatief denken, oplossingsgericht denken en op een andere manier naar een situatie kijken. Dat geeft de kinderen zo veel extra. Het leuke is dat ze dat zelf ook ervaren.”

Buurtschool vol diversiteit

De Valkenheuvel is van oorsprong een katholieke buurtschool. Nog steeds is het een buurtschool, maar het is ook een school waar ouders van buiten de buurt heel bewust voor kiezen. “Er zitten veel tweede- en derde-generatie kinderen van Marokkaanse en Turkse afkomst op onze school, maar tegelijkertijd kiezen ook hoogopgeleide expats en ouders van hoogbegaafde kinderen voor De Valkenheuvel.” Tel daar nog eens bij op dat de school sinds drie jaar vluchtelingenkinderen opneemt in een speciale taalklas en het is duidelijk dat de 110 leerlingen een zeer gemêleerde schoolpopulatie vormen.

Juf Francisca kan daar volop van genieten. “Onze school staat echt middenin de samenleving. Dat is ontzettend waardevol, zowel voor ons als personeel als voor de leerlingen. Natuurlijk is het ook best een hele uitdaging om dit allemaal goed georganiseerd te krijgen. Maar als ik dan een jongetje zie dat pas drie jaar in Nederland is en dat gewoon vierde wordt op het NK schoolschaken, dan denk ik echt ‘ja, wow!’. Oké, misschien dat hij niet altijd de taal perfect beheerst, maar hij komt er wel. Dat is iets waar ik oprecht heel trots op ben.

Met diezelfde trots vertelt ze over de leerlingen van groep 5, die dit jaar de finale van het NK schoolschaken behaalden. “Zij zijn vorig jaar pas begonnen met schaken en dit jaar stonden ze al op het NK. Dat vind ik zó bijzonder!”

Méér dan schaken

De Valkenheuvel kiest er heel bewust voor om schaken als verplicht vak aan te bieden aan de leerlingen. “Schaken geeft de kinderen ontzettend veel. Ze leren er de vaardigheden mee die ze later in het leven nodig hebben.”

Met volle overtuiging kiest de school daarbij voor Chessity. Francisca raadt het alle scholen aan. “Ik kan eigenlijk geen enkele reden bedenken waarom een school beter niet voor Chessity kan kiezen. Het programma biedt zo veel meer dan alleen schaken. Chessity is een geweldig middel om in te zetten voor het leren van digitale vaardigheden, creatief denken en oplossingsgericht werken. Dat is een enorme meerwaarde. En dan leren kinderen er ook nog eens op een heel speelse manier mee schaken.”

Maar scholen zijn verschillend, leerkrachten zijn verschillend - zijn er dan echt geen situaties waarin Chessity niet geschikt is? Francisca laat de vraag even op zich inwerken. Dan, na een korte stilte: “Nee, ik kan me niet voorstellen dat je als school zou willen zeggen dat je het níet wilt gebruiken. Ja sorry, ik ben echt heel enthousiast over het programma.”

Als leerkracht van groep 8 merkt ze dagelijks hoe het werken met Chessity haar leerlingen helpt in hun ontwikkeling. “Wij steken in de bovenbouw veel tijd in hoe ‘leren’ werkt, ook als voorbereiding op het middelbaar onderwijs. Dat vind ik in Chessity ook terug. De kinderen krijgen door het programma echt inzicht in hoe ze leren. Dat geven ze ook terug in hun reacties en verhalen. Daarom vind ik Chessity een geweldig hulpmiddel om hiervoor in te zetten.” 

Geen digitale koploper

Hoewel Chessity voorop loopt in de ontwikkeling van innovatief digitaal onderwijs, is De Valkenheuvel geen digitale koploper. “Wij zijn als school nog maar heel voorzichtig bezig met digitalisering”, vertelt Francisca, zelf wel een groot voorstander van digitaal onderwijs. “Dat heeft er mede mee te maken dat we een wat ouder team hebben. Voor sommige collega’s is de omschakeling naar digitaal onderwijs gewoon too much.” 

Momenteel zijn er in De Valkenheuvel slechts 12 computers en 5 iPads voor alle leerlingen. Dat het desondanks lukt om alle kinderen met een digitale lesmethode te laten schaken, getuigt van een knap staaltje organisatietalent. 

Volgend schooljaar zal dat makkelijker zijn, want mede dankzij de goede ervaringen met Chessity gaat De Valkenheuvel het digitale onderwijs na de zomervakantie flink uitbreiden. Niet omdat digitalisering een doel op zich is voor de school, maar omdat het gezien wordt als een goed middel. Er zijn vijftig Chromebooks en twintig iPads besteld en de leerkrachten gaan ook voor enkele andere vakken met digitale methodes werken. “Wij kunnen als volwassen misschien nog wel zonder”, stelt Francisca, “maar voor de kinderen is het ontwikkelen van goede digitale vaardigheden echt van levensbelang.” 

Groep 8 geeft les aan groep 3 en 4

Niet alleen geeft De Valkenheuvel succesvol schaakles zonder dat daar een vakleerkracht aan te pas komt, zelfs de gewone leerkracht hoeft niet altijd de handen uit de mouwen te steken bij de schaaklessen. De leerlingen van groep 3 en 4 krijgen namelijk les van de kinderen uit groep 8. Zij maken hen wegwijs in het programma en helpen bij vragen of problemen. 

Deze manier van werken past helemaal binnen het daltononderwijs, waarin samenwerken heel belangrijk is. “Wij hebben dan ook heel bewust voor deze aanpak gekozen”, zegt Francisca, die naast groepsleerkracht ook daltoncoördinator is op De Valkenheuvel. “De kinderen leren al beetje hoe ze een ander moeten begeleiden en coachen. Natuurlijk kunnen ze dat niet van de ene op de andere dag. Daarin hebben wij de kinderen begeleid. Nu weten ze bijvoorbeeld dat ze het goede antwoord niet moeten voorzeggen en dat ze de jongere kinderen echt zelf moeten laten nadenken.”

Sociale cohesie en enthousiaste ouders

Het leuke is dat er door het schaken veel meer samenhang is gekomen tussen de leerlingen van de onderbouw en de bovenbouw op De Valkenheuvel. Door het schaken kennen de kinderen elkaar goed en weten ze wie precies hoe iedereen heet. “Als er nu een leerling van de bovenbouw naar beneden komt, hoor je heel vaak een enthousiast ‘hé, jij bent mijn schaakmaatje!’”

Ook de ouders vinden het over het algemeen erg positief dat de school schaken aanbiedt. Soms is er wel eens een ouder die zich afvraagt of dat echt moet, dat schaken. “Dan zijn wij heel duidelijk: ja dat moet. Schaken hoort erbij op deze school, daar kiezen we heel bewust voor omdat we het belangrijk vinden.”

Onverslaanbaar

Schaken is een way of life geworden op De Valkenheuvel. Toen er deze week een fancy fair werd gehouden, was het voor de leerlingen van groep 5 dan ook eigenlijk vanzelfsprekend dat ze schaakborden opstelden en zich lieten uitdagen. “Er kwamen allemaal vaders en opa’s op af met zo’n gezicht van ‘we zullen ze wel eens even verslaan’”, vertelt Francisca lachend. “En wat denk je? Er is niet één volwassene die van de kinderen heeft gewonnen! Ja, dat maakte wel indruk.”

De Valkenheuvel heeft zich ook aangeboden als pilotschool. Janton test nieuwe software uit bij de Valkenheuvel, meet alle resultaten van de leerlingen en verbetert de software hierop. Bovendien helpen de leerlingen geregeld bugs zoeken - goed voor hun digitale skills!